اوقاف و صدقات فاطمه علیها السلام
حضرت فاطمه زهراعلیها السلام هفت بستان داشت که آن را وقف بنى هاشم و بنى مطلب کرده. و نظارت بر آنها و سرپرستى آنها را به امیرالمومنین على علیه السلام سپرده بود تا زمانى که زنده باشد، و پس از وى سرپرستى و نظارت بر آنها به عهده امام حسن علیه السلام و از پس او بر عهده امام حسین علیه السلام و بعد از او بر عهده بزرگ ترین پسرانشان نهاده شود.
کلینى در کافى به سند خود از امام صادق علیه السلام روایت کرده است که حضرت فاطمه زهرا علیها السلام صدقه خود را براى بنى هاشم و بنى مطلب قرار داد.
همچنین در همان جا به سند خود از امام باقر علیه السلام روایت کرده است که آن حضرت جعبه یا سبدى بیاورد و مکتوبى از آن بیرون کشید و خواند:
«بسم الله الرحمن الرحیم. این وصیتى است که حضرت فاطمه زهرا علیها السلام درباره بستانهاى هفتگانه خویش که عبارتاند از: عواف، دلال، برقه، مبیت، حسنى و صافیه و آن چه از آن ام ابراهیم است، به امیرالمومنین على علیه السلام نموده است که بعد از وفات امیرالمومنین على علیه السلام، امام حسن علیهما السلام و پس از وفات او امام حسین علیهما السلام و پس از وى، من ناظر و سرپرست آنها خواهم بود. خداوند متعال و مقداد بن اسود و زبیر بن عوام بر این وصیت گواهند و على بن ابى طالب آن را نوشت.»
کلینى به سند خود از امام صادق علیه السلام مانند همین روایت را نقل کرده جز آن که در آنجا آمده است: «سرپرست این بستانها به فرزند بزرگ من، نه فرزند بزرگ تو، انتقال یابد.»
وى همچنین به سند خود نقل کرده است که از حضرت کاظم علیه السلام درباره این بستانهاى هفتگانهاى که میراث رسول خدا صلّى اللَّه علیه وآله براى حضرت فاطمه زهرا علیها السلام بود، پرسش کردند و آن حضرت پاسخ داد:
این بستانها به شکل وقف بود و پیامبر صلّى اللَّه علیه وآله برخى از محصولات آن را براى انفاق به میهمانانش یا در مواردى که نیازمند مىشد، استفاده مىکرد. چون پیامبر صلّى اللَّه علیه وآله از دنیا رفت، عباس بر سر این بستانها با حضرت فاطمه زهرا علیها السلام به مخاصمه برخاست و امیرالمومنین على علیه السلام و عدهاى دیگر شهادت دادند که پیامبر صلّى اللَّه علیه وآله این بستانها را وقف حضرت فاطمه زهرا علیها السلام کرده است. آنگاه امام کاظم علیه السلام نام بستانها را چنان که در بالا گذشت، ذکر کرد.
در روایتى از امام صادق علیه السلام آمده است: «بستان مبیت، همان است که سلمان را با آن مکاتبه کرد سپس خداوند آن را به غنیمت به رسولش صلّى اللَّه علیه وآله بخشید و آن جزو صدقه حضرت فاطمه زهرا علیها السلام است.»
نگارنده: شاید تو هم شود میان این اخبار منافات وجود دارد. زیرا در برخى از روایات آمده که حضرت فاطمه زهرا علیها السلام این بستانها را بر بنى هاشم و بنى مطلب تصدق (وقف) کرد که در این صورت لازم مىآید که این بستانها ملک خود حضرت فاطمه زهرا علیها السلام بوده است، زیرا تملک از شرایط وقف است. برخى از اخبار نیز دال بر آن است که پیامبر صلّى اللَّه علیه وآله این بستانها را بر حضرت فاطمه زهرا علیها السلام وقف کرده بود و در این صورت آن حضرت چگونه مىتوانسته آن را بر بنى هاشم و بنى مطلب وقف کند. چرا که مال وقفى، قابل وقف کردن نیست. شاید بتوان میان این اخبار را چنین جمع کرد که پپیامبر صلّى اللَّه علیه وآله این بستانها را تا زمان حیات حضرت فاطمه زهرا علیها السلام بر وى و پس از او بر بنى هاشم و بنى مطلب وقف کرده بود و نظارت بر آنها را به همان ترتیبى که حضرت فاطمه زهرا علیها السلام تعیین کرده، معین کرده بود. یا این که بگوییم پیغمبر صلّى اللَّه علیه وآله این بستانها را وقف حضرت فاطمه زهرا علیها السلام و سپس وقف کسى که حضرت فاطمه زهرا علیها السلام پس از خود تعیین کند، کرده است. بنابراین، وصیت حضرت فاطمه زهرا علیها السلام حاکیه بوده است نه منشئه.
