برای مردگان چه اعمالی انجام دهیم؟
با توجه به اهمیت و خطر حق الناس، روشن است اولین و مهمترین کاری که باید برای متوفی انجام داد پرداخت دیون و حقوقی است که جنبه حق الناس دارد و بر گردن او است. و در درجه دوم باید آنچه که جنبه حق الله دارد و او آنها را ترک کرده است؛ انجام داد. نمازها و روزه ها و حج و زکات و … را که بر گردن او است به نیابتش انجام دهیم و یا برای انجام آنها اجیر بگیریم. سومین عملی که باید برای مردگان انجام داد، طلب آمرزش و رحمت برای او و یاد آنها و به زیارتشان رفتن و انجام اعمال مستحبی برای آنهاست.
در حدیثی آمده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «برای مردگان هدیه بفرستید. گفتم: هدیه اموات چیست یا رسول الله؟ فرمود: صدقه و دعا. فرمود: ارواح مؤمنین هر جمعه به آسمان دنیا می آیند و در مقابل منزلها و خانه های خود قرار می گیرند و هریک با آوازی حزین و گریان ندا می کنند: ای خانواده من! و ای فرزندان من و ای پدر و مادر من، خویشان من! به وسیله آنچه در دست ما بود و اکنون بدبختی و حساب آن بر ماست و سودش برای غیر ما با اموال خودمان به ما توجهی کنید و از آن در راه ما بدهید. خدا شما را رحمت کند. و هر یک از آنان به خویشاوندان خود ندا می دهند: بر ما به وسیله یک درهم یا یک قرص نان یا یک لباس که در راه ما انفاق می کنید توجه کنید، تا خداوند از لباس بهشت بر شما بپوشاند. سپس پیامبر (ص) گریست و ما نیز همراه او گریستیم و بر اثر شدت گریه، پیامبر قادر بر سخن گفتن نبود. آنگاه فرمود: اینها برادران دینی شما هستند، که بعد از آنکه در شادی و نعمت می زیسته اند اینک خاک و پوسیده شده اند. اینان اکنون ندا می دهند: وای بر ما! می گویند: اگر ما آنچه در دست داشتیم در راه خدا و رضای او انفاق می کردیم هرگز محتاج شما نبودیم، پس با حسرت و پشیمانی برمی گردند و ندا می دهند: در صدقه دادن بر اموات شتاب کنید.»3
گاهی بازماندگان اعمالی انجام می دهند که اگر برای مرده زیان نداشته باشد، فایده ای هم ندارد، از قبیل برگزاری مجالس بر اثر چشم و هم چشمی، یا گریه و زاری و لطمه به خود زدن که بعضی اوقات منجر به ارتکاب حرام و حتی تعلق کفاره می شود و میت را نیز در تنگنا قرار می دهد. پیامبر اکرم(ص) از کنار قبری عبور می کردند که شخصی را در آن دفن کرده بودند. بستگان متوفی در کنار قبر گرد آمده و برای او گریه می کردند. حضرت به آنها فرمود: «دو رکعت نماز کوتاه و سبک که شما آن را کوچک می شمارید برای صاحب این قبر بهتر است از همه دنیای شما.»4
پی نوشت:
1. بحار ج82 ص 62 حدیث2
2. همان ص 62 حدیث 1
3. جامع الاخبار ص 169 فصل 134
4. میزان الحکمه ج8 ص 13
منبع:
کتاب پاسخ به پرسشها و شبهات: مجموعه پرسشها و پاسخها از محضر استاد رضا محمدی در رادیو معارف، تهیه کننده: پژوهشکده تحقیقات اسلامی، قم: زمزمه هدایت، 1385
