روزه در آینه ادیان و مکاتب

اشاره و توضیح :

در این مجال بنا داریم با نگاهى ژرف تر به ادیان برخى از رسوم و سنن را از دیدگاه ادیان، بررسى کنیم. وقتى سخن از ادیان مى گوییم، ناگزیریم در برخى موارد از تعریف ادیان فراتر رویم و برخى از مکتب ها یا فرقه هاى انحرافى در ادیان مانند بهاییت و یا مورمون را نیز در یک سر فصل مجزا مورد بحث و بررسى قرار دهیم و یا برخى از مکاتب فلسفى را به عنوان یک دین در کنار دیگر ادیان بزرگ، ذکر کنیم و یا حتى از برخى ادیان غیر الهى در کنار ادیان بزرگ الهى مانند اسلام نام ببریم و ذکر این فرقه ها در کنار ادیان بزرگ مانند اسلام و مسیحیت و… نه به این خاطر است که ما این فرقه هاى انحرافى را یک دین میدانیم در این شماره بنا داریم به بررسى روزه در ادیان و مکاتب مختلف بپردازیم.

مقدمه

روزه را مى توان یکى از ارکان اصلى ادیان به شمار آورد. در تمام ادیان الهى و بشرى روزه به روش هاى مختلف وجود دارد. خداوند متعال در قرآن مجید مى فرماید: کتب علیکم الصیام کما کتب على الذین من قبلکم (بقره / )؛

در این نوشتار با مرورى بر ادیان و مکاتب گوناگون آیین روزه دارى را بررسى مى کنیم.

ادیان ابتدایى

با بررسى ادیان ابتدایى، مى بینیم که روزه حتى در میان بومیان و قبایل ابتدایى تقدّس داشته است. قبایل بومى آمریکا معتقد بودند: روزه گرفتن در کسب هدایت و راهنمایى از روح اعظم موثر است. یکى از مراسم آن ها پرهیز از خوردن غذا بود.

نزد بسیارى از اقوام کهن، پرهیز از خوردن و آشامیدن یکى از ابزار ندامت به درگاه خداوند (یان) و به عنوان فدیه و کفاره گناهان بوده است.

مردم کهن مکزیک، امساک از خوردن غذا را به عنوان کفاره گناهان به جا مى آوردند و مدت آن از یک روز تا چند سال متفاوت بود. پارسایان آن ها براى رفع مصیبت ها و بلاهاى همگانى، ماه ها از خوردن غذا خوددارى مى کردند.

در مصر کهن نیز پس از مرگ پادشاه، رعایاى او روزه مى گرفتند و از مصرف گوشت، نان، گندم، شراب و هر تفریحى پرهیز مى کردند. آن ها حتى از استحمام، تدهین (مالیدن روغن به موى سر) و بستر نرم خوددارى مى کردند.

آیین هندوئیسم

ادیان بشرى نظیر بودیسم و هندوئیسم نیز روزه و ریاضت هاى جسمى را براى تربیت جسم و روح پیروان خود ضرورى مى دانند.

پیروان این ادیان، معمولاً در ابتداى روزهاى ماه جدید و جشن هایى مانند: شیوراترى ( SHIVRATRI )، درگاپوجا DURGA PUJA)) و ساراسواتیپوجا SARASWATI PUJA)) روزه مى گیرند. زنان شمال هند در روز کاروا KARVA CHAUTH)) هم روزه مى گیرند.

در این ادیان، نوع روزه، بستگى به خود فرد دارد. ممکن است روزه، امتناع از خوردن و آشامیدن هر نوع غذا یا نوشیدنى براى مدت 24ساعت باشد، اما بیشتر شامل نخوردن غذاهاى جامد است و نوشیدن مقدارى آب یا شیر مجاز است.

در روزه شدید از غروب روز قبل تا 48 دقیقه بعد از طلوع افتاب باید از خوردن آب و غذا پرهیز کند ولى این روزه نیز میتواند به خود دارى از خوردن یک یا دو وعده ى غذایى در روز و یا یا پر هیز از خوردن برخى از مواد غذایى نیز محدود شود .

هدف از این روزه، افزایش تمرکز در مدیتیشن MEDITATION)) یا عبادت، براى تطهیر درون است و گاهى هم به عنوان یک قربانى در نظر گرفته مى شود.

در یکى از آیین هاى هندى زنان 9 روز از ایام Navratri براى رفاه و طول عمر همسرانشان روزه مى گیرند.

در شمال هند مراسمى دارند که در پنج شنبه روزه مى گیرند و قبل از افطار با یاد آورى قصه ها و اساطیر هندى روزه خود را باز مى کنند و سفره خود را با غذاهاى زرد رنگ تزیین مى کنند

آیین جاینیسم

پیروان آئین جین ، براى ایجاد آمادگى روحى خود در برخى از جشن ها و اعیاد روزه مى گیرند. در این آیین، روزه، روش هاى گوناگونى دارد و به عنوان نمونه از خوردن هر گونه غذا از غروب امروز تا طلوع آفتاب روز بعد خود دارى مى کنند و یا در یک روش روزه دارى دیگر، تنها از خوردن غذاى جامد خود دارى مى کنند و یا به خوردن یک وعده غذا در روز کفایت مى کنند و در وعده نیز غذاى بى مزه اى سرو مى کنند. پارسایان این آئین، بهترین مرگ را، مرگ در اثر پرهیز کامل از آب و غذا مى دانند. حتى بسیارى از آن ها داوطلبانه راه روزه را در پیش مى گیرند تا بدین طریق، به زندگى خود پایانى نیک بخشند.

هدف از روزه دارى در آیین جاینیسم رسیدن به (??? ، ahimsa ) است و بدى منظور در طول روزه به مراقبه مى پردازند .

آیین بودیسم

شاهزاده سیدارتا یا همان بودا به راهبان خود توصیخ مى داد که یک وعده غذا در روز بیش تر نخورند. همه فرقه هاى اصلى بودیسم، دوره هایى براى روزه دارند که معمولاً در روزهاى چهاردهم ماه و دیگر روزهاى مقدس است. در آیین بودا، روزه به معناى خوددارى از خوردن غذاهاى جامد است، و استفاده از برخى مایعات مانعى ندارد. روزه بودائیان، روشى براى پاک سازى نفس است.

راهبان بودایى، تراوادین THERAVADIN)) و تِندایى TENDAI))، براى آزادسازى ذهن و بعضى از راهبان بودایى کشور تبت، براى اینکه به اهداف یوگا برسند، روزه مى گیرند.

بسیارى از راهبان و راهبه هاى بودایى مذهب، تنها به یک وعده غذا در روز اکتفا مى کردند و بعد از ظهر چیزى نمیخوردند 1و اول ماه و نیمه ماه را روزه کامل مى گرفتند. امروزه مردم عامى بودائى هر ماه چهار بار روزه داشته و به گناهان خود اقرار مى کنند. هم چنین در استقبال از سال روز فوت بودا، مدت پنج روز از خوردن گوشت خوددارى مى کنند.2

لامائیست ها، که فرقه اى از بودائیان هستند نیز روزهاى ? ??، ? ??، ? ?? و ??? هر ماه را به غذاى آردى و چاى بسنده مى کنند. اما پارسایان این فرقه، در طول این چهار روز تا غروب آفتاب هیچ مواد غذایى مصرف نمى کنند.

مردم تبت در مراسمى به نام نانگ نس (روزه مدام) چهار روز، روزه مى گیرند. آن ها دو روز اول را با دعا، اقرار به گناهان و تلاوت متون مقدس به سر مى برند و روز سوم به شدت پرهیز مى کنند و هیچ نمى خورند. به طورى که حتى آب دهان خود را هم فرو نمى برند. آن ها این روزه را با دعا و اقرار به گناهان، تا طلوع آفتاب در روز چهارم ادامه مى دهند.

آیین سیک

در آیین سیک به روزه دارى به جز موارد پزشکى توصیه نمى کنند . روحانیون سیک معتقدند روزه دارى هیچ منفعتى براى شخص روزه دار ایجاد نمى کند . رهبر سیک ها صاحب گوروگرانت مى گوید: کسانى که به روزه دارى ممارست مى کنند منفعت زیادى نمى برند (گورو گرانت صاحب صفحه 216).

ادیان چینى

در میان چینیان کهن، به ویژه پیروان مذهب تائو، روزه قلب وجود دارد. در این آیین، این روزه، از روزه تن اهمیت بیشترى دارد. پیروان مکتب کنفوسیوس نیز روزه را براى آماده سازى خود، در پرستش ارواح نیاکان، مورد توجه قرار مى دهند.

آیین زرتشت

در آیین زرتشت خوردن گوشت حیوانات در روزهاى 2، 12، 14، و 21 هر ماه ممنوع است. در این روزها که متعلق به چهار امشاسپند؛ وهمن، ماه، گوش و رام است، زرتشتیان از خوردن گوشت پرهیز مى کنند. این چهار نفر از حامیان چهارپایان هستند. حتى در این روزها که به نبر معروف هستند، از ذبح چهارپایان سودمند هم خوددارى مى کنند.

یکى دیگر از روزهایى که زرتشتیان روزه مى گیرند در جشن بهمنگان یا بهمنجه است که در روز بهمن از ماه بهمن برگزار مى شود. برخى نیز این روزه را تا پایان بهمن ماه ادامه مى دهند.

آئین یهود

در آئین یهود روزه جزئى از مجموعه اعمالى است که یک یهودى براى ذلیل ساختن تن و رنجور ساختن آن انجام مى دهد.

قوم یهود براى اظهار عجز و تواضع در حضور خدا، روزه مى گرفتند تا بدین وسیله به گناهان خود اعتراف کنند و با توبه، رضاى حضرت اقدس الهى را تحصیل نمایند.

در کتاب هاى عهد قدیم، از روزه داشتن انفرادى افرادى هم چون داود، عزرا، الیاس، دانیال و دیگران سخن گفته که بیان گر یک ارب دینى، براى نیل به هدف مورد نظر درمیان یهودیان بوده است. در کتاب عهد قدیم آمده است که موسى پیش از دریافت الواح عهد از یهوه، چهل شبانه روز در کوه سینا روزه گرفت و از خوردن و آشامیدن پرهیز کرد. داوود در هنگام بیمارى پسرش از بت شابع زن اوریا، روزه گرفت. یهوشافط پس از پیروزى یهودیه بر موآبى ها و عمونیان چهل روز روزه گرفت. یوئیل و یونس نیز براى دور کردن خشم خدا، به مردم دستور به روزه گرفتن دادند. مردخاى و استر نیز که از دیگر شخصیت هاى عهد عتیق هستند، پس از فرمان هامان، وزیر اخشورش براى قتل عام یهودیان چندین شبانه روز روزه گرفتند.1

براساس یک طبقه بندى روزه هاى مرسوم در آیین یهود را مى توان به سه طبقه اصلى تقسیم کرد:

1. روزه هاى حکم شده در کتاب مقدس یا روزه هاى ایجاد شده به مناسبت یادآورى وقایع مطرح شده در کتاب مقدس. مانند روزه یوم کیپور، روزه نهم آو، روزه 17 تموز و … .

2. روزه هاى تعیین شده از سوى ربى ه. مانند روزه اولین دوشنبه پس از عید فصح، روزه آخر هر ماه موسوم به یوم کیپور کوچک و … .

3. روزه هاى شخصى که اشخاص در مناسبت هاى مختلف خصوصى به آن مبادرت مى کنند. این روزه ها وقت مشخصى ندارد و در زمانى که رخدادى براى کسى پیش مى آید روزه مى گیرد. مانند روزه براى فوت والدین یا معلم، روزه عروس و داماد در روز ازدواجشان و … .

روزه یهودیان در بعضى روزها مثل کیپور، از غروب آفتاب تا شامگاه روز بعد است، ولى مدت روزه در روزهاى دیگر از هنگام طلوع آفتاب تا شامگاه همان روز است. هم چنین اگر یکى از روزه ها به استثناى روزه یوم کیپور با روز شنبه مصادف شود، روزه به یکشنبه موکول مى شود.

روزه هاى واجب

بر اساس یک طبقه بندى دیگر، روزه هاى آیین یهود به واجب و مستحب تقسیم مى شود. روزه هاى واجب این دین عبارت است از:

1. روزه یوم کیپور: این روزه که مهم ترین و معروف ترین روزه هاست، در روزهاى نهم و دهم ماه تشرین (نخستین ماه یهودى از سال یهودى) به مدت 25 ساعت است. هدف از این روزه بخشش گناهان است که دستور مستقیم خداوند در تورات درباره آن صادر شده است.

براى شما قانون ابدى باشد که در دهمین روز از ماه هفتم (عبرى) جان هاى خود را رنج دهید (روزه بگیرید) … زیرا در این روز براى شما طلب عفو مى شود …. (و در صورت توبه) از تمام خطاهایى که نسبت به خداوند مرتکب شده اید، مبرا مى شوید.2

ریشه این روزه، به عفو بنى اسرائیل از جانب خداوند در صحراى سینا بازمى گردد. حضرت موسى علیه السلام پس از میقات چهل روزه در کوه سینا وقتى از تمرد گروهى از بنى اسرائیل آگاه شد، چهل روز دیگر در بالاى کوه براى قوم خود طلب عفو کرد. وقتى موسى در دهم ماه هفتم از کوه پایین آمد، این روز به عنوان روز کیپور یعنى روز بخشش گناهان تعیین شد.

2. روزه سوگوارى: این روزه در 4 نوبت است که پس از ویرانى معبد بیت المقدس از طرف انبیا و علماى بنى اسرائیل به نشانه سوگوارى براى یهود واجب شد.

3. روزه استر: استر نوعى روزه است که به منظور طلب حاجت و استجابت دعا صورت مى گیرد.ریشه این روزه به 2300 سال پیش در زمانى که یهودیان در ایران ساکن شده بودند، برمى گردد. در آن دوران یکى از وزراى خشایار شاه نقشه قتل عام یهودیان را طرح کرد که با هوشیارى استر و یکى از انبیاى یهود به نام مُردخاى این نقشه باطل شد. استر براى موفقیت در ابطال این توطئه، از یهودیان ایران خواست که 3 روز روزه بگیرند و از خداوند طلب بخشش و کمک نمایند. پس از آن، روزه استر به یادبود این واقعه بر یهودیان واجب گشت.

4. روزه پوریم: این روزه به شکرانه نجات از قتل عام گرفته مى شود.

5. روزه کدلیا: روز سوم ماه تشرین، روزى است که کدلیا حاکم بیت المقدس با 82 تن از یهودیان در آتش سوخت.

6. روزه عقیبیا: در روز پنجم ماه تشرین که به پاس گرامى داشت خاطره خاخام عقیبیا است، روزه واجب است. خاخام عقیبا کسى است که او را مجبور به پرستش بت نمودند و او زیر بار نرفت و آن قدر مقاومت کرد تا از گرسنگى درگذشت.

7. روزه عذاب: در زمان داوود پیامبر، خداوند بر بنى اسرائیل غضب کرد، ایشان را به مرگ و قحطى تهدید نمود. یهودیان از ترس، آن روز را روزه مى گیرند.

8. روزه صدقیا: روز ششم از ماه حسوان، پس از آن که بخت النّصر اورشلیم را تصرّف کرد، فرزندان صدقیا را کشت و او صبر و تحمل نمود. یهودیان به پاس هم دردى با صدقیا (پادشاه یهود) روزه مى گیرند.

9. روزه یهویاقیم: در بیستم ماه کلیو ارمیاى نبى پیش گویى اسارت یهود و ویرانى بیت المقدس را کرد و توسط یهویاقیم پادشاه یهود به زندان افتاد.

روزه هاى مستحب

1. روزه آدینه پسح : این روزه مختص پسران و مردان اول زاد خانواده است که به یادبود ضربت خداوند به اول زادهاى مصریان، در آستانه خروج بنى اسرائیل از مصر و مصونیت عبرانیان از این ضربت صورت مى گیرد.

2. در ایام خاص از سال به ویژه ماه الول، روزهاى دوشنبه و پنجشنبه روزه گرفته مى شود.

3. روزهاى آدینه ماه نو عبرى ( روز قبل از حلول ماه قمرى).

4. عروس و داماد در روز عروسى یا روز قبل از آن به مناسبت شروع زندگى جدید و به منظور توبه از گناهان گذشته در صورت امکان روزه مى گیرند.

5. کسى که خواب آشفته اى دیده است و آن را نشان بدى مى داند، روز بعد به خاطر کفاره گناهان و رفع مصیبت روزه مى گیرد.

6. برخى رسم دارند که در سال روز درگذشت والدین خود یا سال روز درگذشت علماى عالى رتبه دینى روزه بگیرند.

7. در مواقع خاصى مانند احتمال وقوع بلایاى طبیعى یا بروز خشک سالى و نظایر آن، بنا به حکم مرجع دینى، روزه جماعتى، بر یهودیان منطقه اى خاص مقرر مى شود.

آداب و شرایط روزه

در شریعت یهود، کلیه واجبات دینى براى دختران از سن 12 سالگى و براى پسران از 13 سالگى شروع گشته و اجبارى است. بنابراین شرط سنى در روزه نیز همین است.

کلیه روزه هاى واجب و مستحب یهود، از سپیده صبح تا تاریکى کامل هوا انجام مى شود به غیر از روزهاى یُوم کیپور و روزه نهم آو که 25 ساعت است و از غروب تا غروب است. این 2 روزه استثناء هستند. در روزه ها غیر از خوردن و آشامیدن، هیچ گونه محدودیت دیگرى اعمال نمى شود.

غیر از روزه بزرگ یوم کیپور که تاکید ویژه اى بر انجام آن صورت مى گیرد، در همه روزه ها بیماران، افراد ضعیف، زنان باردار یا شیرده از روزه ها معاف هستند.

در ایام عید و روزهاى شنبه و روزهاى اول ماه نو عبرى، گرفتن روزه ممنوع است.

از دیگر آداب روزه در یهودیت مى توان به بیرون آوردن تورات ازجاى گاه بدون پوشش اصلى، قرائت تورات، خواندن دعا و اعتراف به گناه، زیارت قبور، نواختن شوفار، خوابیدن روى زمین، خوددارى از صحبت کردن و خوددارى از شنیدن موسیقى اشاره کرد.

آیین صابئین

صابئین یا مندائیان (پیروان حضرت یحیى) در روزهاى ویژه اى از سال که آن ها را مبطل مى نامند از خوردن گوشت، ماهى و تخم مرغ خوددارى مى کنند. از جمله این روزها 26، 27، 28، 29 و 30 ماه سمبلتا، روزهاى ششم و هفتم ماه دولا و روز دوم ماه هطیا است.

آن ها روزه واقعى را روزه دار بودن اعضا و جوارح آدمى مى دانند. که در کتاب کنزاربا یا صحف آدم، مقدس ترین کتاب مندائى ها آمده است: اى مومنان، براى تان گفتم که روزه بزرگ فقط نهى از خوردن و آشامیدن نیست بلکه دیدگان تان را از نگاه هاى هیز و شیطانى و گوش هاى تان را از شنیدن حرف هایى که مردم در خانه خود مى زنند برحذر دارید و زبان هاى تان را به گفتارهاى دروغ و ناپسند نیالایید.

آیین مسیحیت

در کتاب مقدس مسیحى بار ها به روزه و روزه دارى اشاره شده

به عنوان نمونه موسى (ع) چهل روز روزه گرفت (سفر تثنیه 9 :21-7)

و یا داود (ع) براى شفاى پسرش روزه گرفت (2 سموئیل 12 :25-15). و یا یهوشافاط براى پیروزى بر دشمن در تمامى یهودا اعلام روزه دارى کرد (2 تواریخ 20 :3). و یا مردم نینوا براى جلو گیرى از عذاب سه روز روزه گرفتند (یونس 3 :7). و یهودیان ایرانى به شکرانه پیروزى بر هامان و کشته شدن هامان روزه گرفتند (استر 4).

و عیسى مسیح (ع) بعد از نزول روح القدس بر وى در سى سالگى 40 روز روزه گرفت (متى 4 :2 ، لوقا 4 :2). و یا در انجیل لوقا داستان زنى به نام حنا را نقل مى کند 84 سال در معبد شبانه روز به عبادت و روزه دارى مشغول بوده است.(لوقا 2: 37)

مسیحیان مانند پیروان دیگر ادیان، به روزه معتقد هستند، اما روزه این فرقه داراى قوانین و شرایط خاص و ثابت نیست. آن ها آزادند در هر زمان و به هر اندازه به صورت فردى و جمعى روزه بگیرند. تنها نکته قابل توجه در انجیل این است که روزه ریاکارانه، قابل قبول نیست.

در انجیل متى آمده است که عیسى روزه ریاکاران را تقبیح مى کرده است:

و چون روزه مى گیرید، چون ریاکاران کشیده رو نباشید که چهره خویش را درهم مى کشند تا در نظر مردم روزه دار نمایند، به درستى به شما مى گویم که ایشان اجر خود را گرفته اند. لیکن تو هرگاه روزه مى گیرى، سر خود را چرب کن و روى خویش را بشوى تا در نظر مردم روزه دار ننمایى. بلکه در نظر پدر خود که پدر تو نهان را مى داند و آشکارا تو را جزا خواهد داد.3

اگرچه آیین روزه در فرقه هاى مختلف مسیحیت متفاوت است اما به طور کلى مى توان روزه هاى مهم مسیحیان را این گونه فهرست کرد:

1. روزه روز جمعه قبل از عید پاک که در قرن دوم متداول بود.

2. روزه غیرکامل دوشنبه تا پنجشنبه هفته مقدس

3. روزه چهل روز قبل از عید پاک

4. روزه چهل روز قبل از هفته مقدس

5. روزه چهارشنبه و جمعه هر هفته؛ به مناسبت روز توطئه یهودیان براى دست گیرى عیسى و روز جمعه به دلیل به صلیب کشیدن عیسى علیه السلام.

6. روزه هاى فصلى.

7. روزه، به عنوان کفاره گناهان.

همان طور که اشاره شد، روزه در مسیحیت تابع قانون خاصى نیست و هر کس هر طور که مى تواند و براى مدت زمانى حتى چند ساعت مى تواند روزه بگیرد. همین طور روزه در فرقه هاى مختلف مسیحیت هم متفات است که به تفکیک بیان مى شود.

روزه هاى مرسوم کاتولیک ها

کاتولیک ها در روز چهارشنبه خاکستر و نیز روز جمعة الصلیب روزه مى گیرند. هم چنین در تمامى روزهاى جمعه ماه انابت نیز که دوران توبه و تعمق کاتولیک هاست، از خوردن گوشت پرهیز مى کنند. کاتولیک ها تا قرن ها اجازه نداشتند در هیچ یک از روزهاى جمعه سال به گوشت لب بزنند، اما از اواسط دهه ???? پرهیز از گوشت در روزهاى جمعه غیر از دوران لنت (انابت) اختیارى اعلام شد.

نحوه روزه گرفتن در میان کاتولیک ها به این صورت است که در دو روزِ چهارشنبه خاکستر و جمعه الصلیب، خوردن دو نوع غذاى ساده و یک غذاى معمولى مجاز است، اما مصرف گوشت ممنوع مى باشد. روزه گرفتن در سایر روزهاى جمعه اختیارى است و برخى از کاتولیک ها به جاى روزه، به توبه یا برگزارى دعاهایى ویژه مى پردازند.

در این روز ها باید از خوردن گوشت و هر گونه لبنى جات پرهیز کنند و البته به غیر از ماهى و همچنین از خوردن روغن و شراب نیز بپرهیزند.

روزه در میان ارتدکس ها

پیروان کلیساى ارتدوکس شرق، دوره هاى مختلفى براى روزه دارند؛ از جمله ماه لِنت (دوران توبه و تعمق)، روزه رسولان، روزه معراج مریم مقدس به آسمان، روزه ویژه میلاد مسیح، و نیز چند روزه یک روزه. تمام روزهاى چهارشنبه و جمعه، روز روزه محسوب مى شود، مگر در هفته هایى که در آن ها روزه نگرفتن بلامانع است.

نحوه روزه دارى در میان ارتدکس ها این گونه است که معمولاً از خوردن گوشت، لبنیات و تخم مرغ پرهیز مى شود. خوردن ماهى در برخى ایام روزه مجاز و در برخى دیگر غیرمجاز است.

روزه در میان پروتستان ها

در میان پروتستان ها زمان روزه به خود افراد، کلیساها، سازمان ها یا جوامع مسیحى بستگى دارد. برخى به طور کامل از لب زدن به آب و غذا خوددارى مى کنند، اما برخى دیگر تنها به نوشیدن مایعات اکتفا مى کنند و غذاهاى خاصى مى خورند. آن ها از خوردن یک یا چند وعده غذا صرف نظر مى کنند و از تن دادن به وسوسه هاى خوردنى و غیرخوردنى اجتناب مى نمایند.

روزه در میان مومون ها

آیین مومن آیینى نو ظهور در میان مسیحیان است. در آیین مومون اولین یکشنبه هر ماه، زمان روزه است. افراد و خانواده ها در صورت تمایل ممکن است روزهاى دیگرى نیز روزه بگیرند. خوددارى از خوردن و آشامیدن براى دو وعده متوالى و نیز بخشیدن غذا یا پول به نیازمندان، روزه دارى این فرقه است. بعد از روزه، اعضاى کلیسا در جلسه روزه و شهادت دادن شرکت مى کنند.

آیین اسلام

در اسلام تاریخ روزه به سال 6 ه.ق مى رسد. زمانى که پیامبر اسلام صلى الله علیه و آْله و سلم پس از صلح حدیبیه، راهى مدینه شد. ایشان در مدینه، اعمال ماه رمضان و سپس شوال را به جا آورد. اسلام جاى گاه خاصى براى روزه قائل است، تا آن جا که در حدیثى از پیامبر صلى الله علیه و آْله و سلم یکى از ستون هاى محکمى که اسلام برآن استوار گردیده، روزه دارى در ماه رمضان است و در جایى دیگر یکى از سه ساحت بهره بردارى از اسلام را روزه مى دانند.

تعریف روزه

روزه از جمله اعمال عبادى است که خداوند به آن امر فرموده است که در آن، انسان در طول مدت معین و ساعات خاصى از شبانه روز، از خوردن و آشامیدن و در برخى موارد، حتى صحبت کردن دست مى کشد.

روزه در گام اول عبارت است از حفظ شکم و شهوت از خوردن و آشامیدن و بهره گیرى از غریزه جنسى و رعایت آداب ظاهرى که در توضیح المسائل ها بیان شده است.

در گام بعد حفظ زبان، گوش، چشم، دست و پا و سایر اعضا و جوارح از گناهان را دربر مى گیرد که در صورت عدم رعایت آن ها، روزه باطل مى گردد. اما همه این ها بهانه اى است تا انسان بیشتر به نفس خود توجه پیدا کند.

هدف نهایى روزه بدن، رسیدن به روزه قلب است که انسان را از هموم دنیوى و افکار پست و آن چه او را از خداوند باز مى دارد، دور کند.

على علیه السلام مى فرماید: روزه دل، با ارزش تر از روزه زبان و روزه زبان، باارزش تر از روزه شکم است.

زمان روزه

در اسلام براى روزه وقت معین مشخص شده است. مسلمانان باید از اذان صبح تا اذان مغرب از چیزهایى که روزه را باطل مى کند خوددارى نماید. در اسلام روزه در ماه مبارک رمضان(ماه نهم قمرى) بر مسلمانان واجب شده است.

حکم روزه در آیات ??3 تا ??? سوره بقره آمده است: اى کسانى که ایمان آورده اید، روزه بر شما واجب شده همان طور که بر اقوام قبل از شما واجب شده بود، تا پرهیزکار شوید. چند روز معدودى را (باید روزه بگیرید). و هر کس از شما بیمار یا مسافر باشد تعدادى از روزهاى دیگر را (روزه بدارد). و بر کسانى که روزه براى آن ها طاقت فرسا است (هم چون بیماران ، پیرمردان و پیرزنان) لازم است کفاره بدهند: مسکینى را اطعام کنند و کسى که کار خیرى انجام دهد براى او بهتر است و روزه داشتن براى شما بهتر است اگر بدانید. (روزه در چند روز معدود) ماه رمضان است، ماهى که قرآن، براى راهنمایى مردم و نشانه هاى هدایت و فرق میان حق و باطل در آن نازل شده است. پس آن کس از شما که در ماه رمضان در وطن باشد، روزه بدارد و آن کس که بیمار یا در سفر است، روزهاى دیگر را به جاى آن روزه بگیرد. خداوند راحتى شما را مى خواهد، نه زحمت شما را. هدف این است که این روزها را تکمیل کنید و خدا را بر این که شما را هدایت کرده، بزرگ شمرید؛ باشد که شکرگزارى کنید … . نزدیکى با همسرانتان در شب روزهایى که روزه مى گیرید، حلال است … و بخورید و بیاشامید. تا رشته سپید صبح، از رشته سیاه (شب) براى شما آشکار گردد. سپس روزه را تا شب، تکمیل کنید… .

فایده روزه

فایده روزه تقوا است و تقوا خود، سودى است که عاید خود انسان مى شود. هر کس بخواهد به عالم طهارت و رفعت متصل شود و به مقام بلند کمال و روحانیت ارتقاء یابد، اولین چیزى که لازم است بدان ملتزم شود این است که از افسار گسیختگى خود جلوگیرى کند و سرگرم لذت هاى جسمى و شهوات بدنى نباشد. چنین شخصى باید خود را بزرگتر از آن بداند که زندگى مادى را هدف بپندارد. باید از هر چیزى که او را از خداوند مشغول مى دارد بپرهیزد. این تقوایى که قرآن به آن اشاره مى کند تنها از راه روزه و خوددارى از شهوات به دست مى آید.

خوددارى از شهوات عبارت است از: خوددارى از شهوت شکم در خوردن و آشامیدن و شهوت جنسى. اگر انسان مدتى از این سه چیز پرهیز کند، به تدریج نیروى خویشتن دارى از گناهان در او قوت مى یابد و به تدریج بر اراده خود مسلط مى شود. آن وقت در برابر هر گناهى عنان اختیار از کف نمى دهد و در تقرب به خداوند متعال دچار سستى نمى گردد.

فواید دیگر روزه و گرسنگى در احادیث مختلف بیان شده است.

در حدیثى از معصوم علیه السلام آمده: با گرسنگى، مجارى شیطان را تنگ نمایید، که او مانند خون در بدن انسان جارى است. در همین راستا، پیامبر صلى الله علیه و آْله و سلم مى فرماید: کسى که شکم خود را گرسنه نگه دارد، اندیشه اش تربیت مى شود. ایشان هم چنین مى فرماید: با تشنگى و گرسنگى با نفس هایتان مبارزه کنید، همانا پاداش این کار همانند پاداش مبارزه در راه خداست و عملى دوست داشتنى تر از گرسنگى و تشنگى نزد خدا نیست. همچنین پیامبر اعظم صلى الله علیه و آْله و سلم فرمود: گرسنگى بکشید و بر بدن هایتان سخت بگیرید، شاید دل هایتان خداوند متعال را ببیند. و نیز فرمود: برترین شما روز قیامت، نزد خدا، کسى است که گرسنگى بیشترى کشیده باشد و در خداوند متعال تفکر بیشترى نموده باشد.

پیامبر اعظم صلى الله علیه و آْله و سلم در یکى از سخنرانى هاى خود به اهمیت ماه مبارک رمضان پرداخته است. در بخشى از این سخنان چنین آمده است: … با تشنگى و گرسنگى خود، گرسنگى روز قیامت را به یاد آورید. به فقیران خود صدقه بدهید، بزرگان خود را احترام کنید، کوچکترها را مورد رحمت خود قرار دهید و صله رحم را به جا آورید. زبان هاى خود را حفظ کرده، دیدگان خود را از آن چه نگاه به آن حلال نیست و گوش هاى خود را از آن چه گوش دادن به آن حلال نیست، نگه دارید. با یتیمان مردم مهربانى کنید تا با یتیمان شما مهربانى شود. به درگاه خداوند از گناهان خود توبه کنید. هنگام نماز دست هایتان را با دعا به طرف او بلند کنید، زیرا این وقت، بهترین اوقات است و خداوند در آن هنگام با نظر رحمت به بندگانش نگاه کرده و هنگامى که از او بخواهند و با او مناجات نمایند، جواب آنان را مى دهد. و اگر او را صدا بزنند، به آنان لبیک مى گوید و اگر دعا کنند، دعایشان را مستجاب مى کند.