روزه پس از عید سعید فطر
آداب روز عید فطر
ملتهای مختلف روزهایی از سال را با توجه به فرهنگ خود جشن میگیرند. این عیدها برخی برخاسته از دین و برخی بر اساس فرهنگ عمومی آن مردم است. عید فطر از عیدهای بزرگ اسلامی است که همواره در میان مسلمانان و ایرانیان جایگاهی ویژه داشته است. البته در آیین اسلام، عید، بار ارزشی خاصی دارد که در متون کهن نیز بدان اشارت رفته است.
روزه عید فطر
درباره روزه گرفتن در روز عید فطر آمده است: «اما آنچه حرام است: روزه داشتن روز عید فطر است».۱
روزه پس از عید
از روزهای مستحب برای روزه گرفتن عبارت است از: «اما آنچه خداوند را اختیار باشد: روزه روز دوشنبه است و پنجشنبه و جمعه. و این سه روز که ایام بیض۲ خوانند… و روزه شش روز است از پس عید فطر».۳
روز بی معصیت، عید است
در احوالات امام علی(علیه السلام) آمده است: «چون در عراق نبطیان۴ را دید که در عید خود زینتی و تجملی ظاهر کرده بودند، گفت: این چیست که اظهار کرده اند؟ گفتند: روز عید ایشان است. گفت: هر روزی که خدای را معصیت نکنیم آن عید ماست».۵
عید و نهی از منکر
ابوحامد غزالی مینویسد: «و آمده است که مروان حکم در نماز عید پیش از نماز خطبه کردی، مردی بر وی انکار۶ کرد که خطبه پس از نماز باشد! مروان گفت: ای فلان، آن متروک۷ شده است.
بو سعید خدری گفت: این مرد حقی که بر وی بود به جای آورد، که پیغامبر ـ صلی الله علیه و سلم ـ ما را گفته است: هر که منکری بیند باید که به دست آن را تغییر کند، و اگر نتواند به زبان، و اگر نتواند به دل، و آن ضعیفترین ایمان است».۸
بلعمی احوالات پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) را در روز عید چنین گزارش میدهد: «پس چون ماه رمضان بگذشت، پیغمبر علیه السلام صدقه روز عید واجب کرد. روز عید بیرون آمد از مدینه و به مصلی رفت و نماز کرد، و اندر خطبه صدقه فطر فرمود»
حضور پرشکوه
حضور ایرانیان در نماز عید، همواره شکوه خاصی داشته است:
«چون قتیبه بن مسلم مسجد جامع بنا کرد اندرون حصار بود. از اندرون شهر و آن حوالی را ریگستان میخوانند، آن موضع را نمازگاه عید کرد و مسلمانان را بیرون آورد، تا نماز عید کردند. و مردمان را فرمود تا سلاح با خود بیرون آوردند، به سبب آنکه اسلام هنوز نو بود، و مسلمانان از کافران ایمن۹ نبودند، و امروز سنت مانده است، تا هر که اهل سلاح باشند با خویشتن بیرون آرند. و آن دروازه را «دروازه سرای معبد» خوانند. … و بدین نمازگاه سالهای بسیار نماز عید گزارده اند. چون مردم در این مکان نمی گنجیده اند، امیر سدید منصور بن نوح بن نصر… حایط ها۱۰ و باغهای با نزهت۱۱ بخرید به قیمت بسیار، و مال بسیار در آن خرج کرده آن را نمازگاه عید ساخت، و منبر و محراب نیکو فرمود. و سالهای بسیار نماز عید آنجا کردند. آن نمازگاه تا به روزگار ارسلان خان بود. ارسلان خان فرمود تا نمازگاه به نزدیک شهر کردند، تا مردمان را رنج نباشد. و اگر وقتی دشمنی قصد شهر کند، مردمان شهر غایب نباشند».۱۲
زکات فطر
بلعمی احوالات پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) را در روز عید چنین گزارش میدهد: «پس چون ماه رمضان بگذشت، پیغمبر علیه السلام صدقه روز عید واجب کرد. روز عید بیرون آمد از مدینه و به مصلی رفت و نماز کرد، و اندر خطبه صدقه فطر فرمود».۱۳
در جای دیگر نیز چنین آورده است: «و پیغمبر علیه السلام روزه ماه رمضان بداشت و نماز عید بکرد و صدقه عید بفرمود، و چون از شوال هفت روز بگذشت به غزو احد شد».۱۴
[۱]. محمد بن جریر طبری، تفسیر طبری، ترجمه: مترجمان، تحقیق: حبیب یغمایی، تهران، انتشارات توس، ۱۳۵۶، چ ۲، ج ۱، ص ۱۱۸٫
[۲]. ایام البیض: سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم ماه قمری باشد.
[۳]. تفسیر طبری، ج ۱، ص ۱۲۷٫
[۴]. نبطی: از اقوام ساکن در عراق باستان.
[۵]. ابوحامد غزالی، احیاء علوم الدین، ترجمه: محمد خوارزمی، تصحیح:حسین خدیوجم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۳، ج ۴، ص۴۹۷٫
[۶]. انکارکردن: زشت شمردن.
[۷]. متروک شدن: مورد توجه نبودن، بدان عمل نکردن.
[۸]. احیاء علوم الدین، ج ۲، ص ۶۸۵٫
[۹]. ایمن: در امنیت.
[۱۰]. حایط: زمینی است در داخل شهر که اطراف آن دیوار کشیده باشند و در آن زراعت کنند.
[۱۱]. نزهت: خرمی.
[۱۲]. ابوبکر محمد بن جعفر نرشخی، تاریخ بخارا، ترجمه: ابونصر احمد بن نصر القباوی، تحقیق: محمدتقی مدرس رضوی، تهران، توس، ۱۳۶۳، چ ۲، صص ۷۲ و ۷۳٫
[۱۳]. بلعمی، تاریخنامه طبری، تحقیق: محمد روشن، تهران، سروش، ۱۳۷۸، چ ۲، ج ۳، ص ۱۰۷٫
[۱۴]. همان، ص ۱۶۱٫
