شیعه کیست؟ (1)

امروز، شیعه به معنای محبّ و پیرو اهل بیت (ع) در نظر گرفته می شود، کسی که به امامت قائل است و علی بن ابی طالب (ع) را ولیّ اول خود می داند.

محبّت و پذیرش ولایت در شیعیان درجات مختلفی دارد. به بیان دیگر، ملاک هایی وجود دارد برای آنکه بفهمیم، شیعه ی واقعی هستیم یا خیر و یا در چه درجه ای از معرفت قرار گرفته ایم.

امام باقر (علیه السلام) در بیانی ساده، شیعیان را به سه دسته تقسیم می کنند و مراتب آن را برمی شمردند:
«الشیعة ثلاث….» (2)
شیعه سه دسته است:

1. «..محبٌّ وادّ فَهو منّا…»
دوستدار بخشنده، که او از ماست.

یعنی: کسی که عاشق و محبّ اهل بیت (ع) است ولی هرچه می خواهد به نفع خودش بهره برداری نمی کند، بلکه خودش را فدای آنها می کند. چنین شیعه ای از اهل بیت است. مثل سلمان که پیامبر اکرم (ص) در حقش فرمودند: «سلمان از ما اهل بیت است»

اینکه انسان «فقط» برای درخواست های خودش به ولی مراجعه کند، نشان گر آن است که ولی را وسیله ای برای حاجات خویش می بیند، هر چند ولیّ خدا، چون کریم است می بخشد؛ ولی بنده، فایده ای اخروی نصیبش نمی شود و درجه ای به درجه ی حبّ و کمال خود نمی افزاید.

گدایی پیش از ظهر در مسجد خضرای نجف می نشست، کسی به او گفت: «تو گدایی هم بلد نیستی. دم ظهر که کسی نمی آید برای کمک به گدا. دم غروب بیا دم مسجد، شاگردان آیت الله خویی می آیند، آن زمان وقت خوبی است. صبح ها هم دم حمام گدایی کن.» این مثال، مثالی از رفتار شیعیانی است که در برابر ولی، تنها از او توقع دارند و خود، با اینکه شاید بارها و بارها بگویند: «بابی انت و نفسی و مالی انت» (خودم و پدر و مادرم و مالم فدای تو) امّا در عمل، هیچ قدمی برای این محبّت برنمی دارند.

کسی که حقیقت ولایت را درک کرده است، ولیّ خدا را وسیله ی برآوردن حاجات خودش نمی بیند. کسی که معرفت را در دلش بپروراند، اگر در شرق و غرب عالم باشد، ائمه (ع) او را هدایت می کنند.

امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: «تو که ما را دوست داری، آماده ی بلا باش!»

یعنی، کسی که محبّ اهل بیت (ع) است، باید از راحت طلبی دست کشیده و اگر لازم شد، خود را برای آنان، به طوفان حوادث بسپرد. چنین شخصی می داند که ائمه (ع)، چه حقی بر گردن او دارند و می داند هر کاری، حتی جان فشانی، دینی را که از آنها به گردن دارد، ادا نمی کند.

بنابراین هر کس عاشق دل باخته ی منفعت جو نباشد، خودش را به پای ولی خدا بریزد، از اهل بیت (ع) است و این درجه ی اول ولایت و بالاترین درجه ی آن است.

2. «…وَمُتَزَیّنٌ بِنا وَنَحْنُ زَیْنٌ لِمَنْ تَزَیَّنَ بِنا…»
گروهی که خود را با ما زینت می بخشند و ما زینتیم برای کسی که خود را به ما بیاراید.

یعنی: کسانی که از نام اهل بیت (ع) برای خود وجهه و عزت دست و پا می کنند. امام فرمودند که ما به او شخصیت و عزت می بخشیم به همان اندازه ای که طلب کرده است. چنین شیعه ای، از معرفت کامل دور افتاده است در نتیجه به همان چیزی می رسد که فهم کرده است.

3. «…وَمسْتَأکِلٌ بِنا النّاسَ وَمَنِ اسْتَأکَلَ بِنا إفْتَقَرَ.»
و کسانی که از طریق ما نان درمی آورند و هر کس ما را وسیله ی امرار معاش کند، فقیر می شود.

یعنی: کسانی از شیعیان هستند که با اسم ولایت، مال اندوزی می کنند و وعده ی امام (ع) است که او فقیر می شود. فقیر در اینجا نه فقط فقر مالی، بلکه به معنای فقر معنوی نیز هست. کسی که ائمه (ع) را در حد احتیاجات روزمره ببیند، ضرر می کند. حتی این فقر نیز از لطف و عنایت امام (ع) است. سفره ی عافیت را جمع می کند که شیعه، دامن اهل بیت (ع) را بیابد و به آن بیاویزد.

ادامه دارد….

پی نوشت:
1. فضائل الشیعه و صفات الشیعه، ص 12
2. صدوق، خصال، ص 103، ح61؛ منتخب میزان الحکمة، ص 286، روایت3433.