فساد اخلاقى ابن عربى در تأویل و تفسیر به رای – در جماع مرد و زن، فاعل و مفعول خداست!

فساد اخلاقى ابن عربى در تأویل و تفسیر به رای – در جماع مرد و زن، فاعل و مفعول خداست!

بر مؤلف این نوشتار است در ادعاى نسبتى که به بزرگان عرفان و فلسفه مى‏دهد نهایت دقت و تحقیق را داشته باشد تا خواننده و پژوهشگر محترم، با رجوع به منابع و مآخذ مذکور، بدون هرگونه تعصب و شخصیت زدگى به صحت ادعاى مطرح شده پى ببرند.[۱]

در این قسمت مطالبى را نسبت به سیاست منزلى ابن عربى مطرح مى‏کنیم تا بنگریم آیا مدافعان ابن عربى، توجیه و تأویلى براى فعل شرم آور ابن عربى ذکر مى‏کنند؟ و آیا مى توان تشخیص داد روش شوم و ضد اخلاقی ابن عربى برخاسته از تأویل کدام مطلب وحیانى است؟

ابن عربى در کُتب مختلف خود مطالب متعدد و متنوعى نسبت به عشق ورزیدن به زنان پرى چهره و دلرُبا دارد.

علت تألیف کتاب «ترجمانُ الأشواق» را از زبان ابن عربى بشنوید که در ابتدا با این بیت مى‏آغازد:

سمعتُ الترمُذیّ على المکین                                                  إمام الناس فی البلد الأمین

براى شیخ مکین الدین که استاد بود، دخترى بود دوشیزه، لطیف پوست، لاغر شکم، باریک اندام، که نگاه را دربند مى کرد و محفل محفلیان را زینت مى‏بخشید و بیننده را دچار حیرت مى‏کرد، نامش «نِظام» بود و لقبش «عین الشمس والبهاء» [چشمه نور و زیبایى] گوشه چشمش فریبا و اندامش نازک و زیبا بود، چون سخن بسیار مى‏گفت سخن را درمانده مى‏کرد، و چون کوتاه مى‏گفت ناتوان مى‏کرد… که اگر روان‏هاى ناتوان و بدسگال و بیمار نبود، همانا من در شرح زیبایى خُلق و خوى وى داد سخن مى‏دادم.[۲] [مگر زوایاى پنهانى از این بانوى اصفهانى باقى ماند؟]

در نظر ابن عربى، آنانى که این شیوه عشق ورزى را خلاف حجت قطعى عقل و وحى مى‏دانند، روان‏هاى بدسگال و ناتوان دارند!

ابن عربى به این مقدار توصیف بسنده نمى کند و در ادامه مى‏گوید:

او خورشید است میان عالِمان و حُقّه لؤلؤ سربسته، واسطه گردنبند مروارید به رشته کشیده… سیماى فرشتگان دارد… در نَظم این کتاب با زبانى مناسب و دلپذیر و عبارات غزل دلنشین، وى را با نیکوترین زینتها آرایش دادیم، زیرا او سؤال مأمول و عُذراى بتول است… پس در این کتاب هر نامى که ذکر مى‏کنم از وى کنایه مى‏آورم و به هر دارى که نُدبه مى‏کنم، دار او را قصد مى‏کنم.[۳]

شیخ اکبر! در نهایت عطش عشق خود را نسبت به دختر مکین الدین در این بیت به نمایش مى‏گذارد:

مرضی مِن مریضة الأجفان                    علّلانی بذکرها علّلانی

طال شوقی لِطِفلةٍ ذات نثر                              و نظامٍ و منبرٍ و بیانِ

مِن بنات الملوک مِن دار فُرسٍ                من أجلّ البلاد مِن اِصبهان[۴]

ـ بیمارى من از عشق آن زیباى خُمار چشم است! من را با یاد وى درمان کنید!

ـ عشق من به آن زیباى نازپرورده نازک بدن به درازا انجامید، که صاحب نثر و نظام و منبر است.

ـ از شاهزادگان سرزمین ایران، از بزرگ ترین شهرهاى آن سامان، اصفهان است.

آیا داستان عشق بازى احیا کننده دین! و اشعار سراسر شهوت انگیز وى به همین جا ختم مى‏شود.

واقعه اى دیگر و دخترى دیگر، امانه از کشور ایران، بلکه از سرزمینِ روم، داستان را از زبانِ خود شیخ اکبر بشنوید:

لیتَ شعری هل دَروا                                              أیّ قلبٍ ملکوا

وفؤادى لو دَرى                                                     أیّ شعبٍ سَلَکوا

أتراهم سلموا                                                         أم تراهم هلَکوا

حار أربابُ الهدى                                                   فی الهوى وارتَبکوا[۵]

در این وقت که از خود بیخود بود، ناگهان دستى نرم تر از خز، شانه هایش را لمس مى کند و چون سر مى گرداند، دخترى رومى را در برابر خود مى بیند که تا آن زمان سیمایى بدان زیبایى ندیده و بیانى بدان شیوایى نشنیده، و با دخترى بدان نکته سنجى و خوش سخنى و شیرین زبانى دیدار نداشته است، که او در ظرافت و لطافت اَدب و معرفت و زیبایى و فرهنگ، سرآمد همه دختران و زنان اهل زمان خود بود.

عطش شهوت وى، تا جایى پیش رفته است که در دیگر تألیف خود مطلب را بدانجا مى‏رساند که مى‏گوید:

کامل ترین و تمام ‏ترین وقت شهودى که مرد مى‏تواند نسبت به حضرت حق تعالى داشته باشد، زمان مجامعت است. هنگامى که مرد فاعل باشد و زن مفعول؛ زیرا در وقت مواقعه است که مرد، حق تعالى را در زن مشاهده مى‏کند.[۶]

و چون رجُل حق را در نفس خود مشاهده کند از جهت ظهور مرأة از او یعنى از رجُل، حق را در فاعل (شارح: که رجُل باشد) مشاهده کرده است…

پس شهود رجُل، حق تعالى را در مرأة (شارح: یعنى در حین مواقعه) اَتمّ و اکمَل است، زیرا رجُل، حق را در مرأة مشاهده مى کند از آن جهت که حق تعالى فاعل و منفعل است.

(شارح: این گفتار شیخ مانند دیگر مطالب این کتاب، مبتنى بر وحدت شخصیّه وجود منظور در مظاهر و مرایا است، خداست که دارد خدایى مى‏کند).[۷]

نکات به دست آمده از این مطالب:

الف) این مطلب رَکیک (رؤیت اتمّ حق تعالى در هنگام جماع!) همان طور که مشاهده کردید، نتیجه تأویل بود، تأویلى که مبتنى بر مبانى از پیش ساخته شده به وسیله قوّه خیال اندیش خویش است.

ب) ابن عربى در سیر حرکت جوهرى تأویل، بدان جا مى‏رسد که قائل مى‏شود نفس مرد، زن اوست! و چون شناخت خداوند متعال طبق فرموده پیامبر صلی الله علیه و ‏آله و سلم (من عرف نفسه فقد عرف ربّه) مبتنى بر شناخت نفس است، و از طرفى شناخت نفس (مرأة) میسّر نیست؛ لذا شناخت خداوند متعال میسّر نیست![۹]

ج) اوج ابتذال در معتقدات ابن عربى را مى‏توان در ذیل کلامش یافت، آنجا که در نهایت بر طبق وحدت شخصیه قائل مى‏شود: این خداست که در هنگام جماع مرد و زن، هم فاعل است و هم مفعول! به قول شارح: این خداست که ـ در هنگام مواقعه ـ دارد خدایى مى‏کند!!

این بود نمونه کوچکى از تأویلات ابن عربى، پدر عرفا و فلاسفه !

چرا با وجود این کلمات سخیف، برخی دنباله روی وى هستند؟ شاید تمسک کردن عرفا به کتاب مقدس! «فصوص» از این جهت باشد که باور کردند این کتاب از طرف حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بوده!

زیرا ابن عربى در ابتداى کتاب «فصوص الحکم» مى‏گوید:

رسول خدا صلی الله علیه و ‏آله و سلم را در اواخر محرّم خواب دیدم… در دست آن حضرت صلی الله علیه و ‏آله و سلم کتابى بود، به من گفت: «این کتاب فصوص الحکم است»! آن را بگیر و براى مردمان ببر تا از آن بهره‏ور شوند. گفتم: خداى ورسول وصاحبان امر خویش را چنان که به ما فرمان داده‏اند شنوا و مطیعم. پس از آن آسایش یافتم و نیّتم را خالص کردم و همان طور که رسول خدا صلی الله علیه و ‏آله و سلم برایم بیان داشت، بر ابراز این کتاب بدون کم و زیاد!! همّت گماشتم. اینک جز آنچه را که به من القا مى‏کند القا نمى‏کنم، و در این نوشته جز آنچه را که بر من نازل مى‏شود نازل نمى‏دارم!!

من پیغمبر نیستم ولى وارث و کشت کننده براى آخرت خویش مى‏باشم. پس از خدا بشنوید، و به سوى او باز گردید، و چون آنچه را گفتم شنیدید پس آن را حفظ کنید، سپس کلام مجمل را مفصلاً بفهمید و بعد از آن بر دیگران منّت بگذارید و ایشان را از آن محروم نکنید. این رحمتى است که شما را دریافته است پس به آن تن در دهید[۱۰].[۱۱]

چند بگشایى سرِ اَنبان لاف

چند پیمایى گزاف اندر گزاف

نى فروعت محکم آید نى اصول

شرم بادت از خدا و از رسول[۱۲]

در جواب ابن عربى از فرموده گُهربار امیرالمؤمنین علیه السلام استفاده مى‏کنیم که به «حسن بصرى» که ادعاى کشف و شهود و نداهاى غیبى را داشت فرمودند:

«أتدری مَن ذلک المنادی؟» قال: لا، قال علیه‏السلام: «ذاک أخوک إبلیس» ؛[۱۳]

آیا مى‏دانى که آن ندا دهنده چه کسى بود؟ گفت: نه، امام علیه ‏السلام فرمود: او برادرت شیطان بود.

ابراهیم کرخى مى‏گوید:

قلت للصادق جعفر بن محمّد علیهماالسلام: إنّ رجلاً رأى ربّه عزّوجلّ فی منامه، فما یکون ذلک؟ فقال: «ذلک رجلٌ لا دین له، إنّ اللّه‏ تبارک وتعالى لا یُرى فی الیقظة، ولا فی المنام، ولا فی الدنیا، ولا فی الآخرة» ؛[۱۴]

به امام صادق علیه‏السلام گفتم: شخصى پروردگار خویش را در خواب خود دیده است، این چگونه قضیه‏اى است؟! فرمودند: آن مرد، شخصى است که دین ندارد؛ خداوند تبارک و تعالى نه در بیدارى دیده مى‏شود و نه در خواب، و نه در دنیا و نه در آخرت.

سؤال از نظریه پردازان برجسته عرفان ابن عربى این است که: چه محملى مى‏توانید براى کلمات ابن عربى بیان کنید؟!

خواهید گفت: کلمات ابن عربى تماماً رمز است و اهلش متوجه مطالب رمزگونه شیخ اکبر ما مى‏شوند؟![۱۵]

آیا ابن عربى در به کارگیرى الفاظ رَسا و بدون هرگونه ریب و شکى، قاصر بوده؟! و آیا در به کارگیرى این گونه الفاظ به اصطلاح رمزگونه، در کلمات پیشوایان دین مى توان آثارى را مشاهده کرد؟

البته شاید ـ نعوذ باللّه ـ ائمه معصومین علیهم السلام از این ادبیات براى رساندن مطالب سرّى به اصحاب خاص خود استفاده مى‏کردند! لیکن به دست علماى اسلام شناس ما نرسیده است! و فقط این فلاسفه و عرفا هستند که عالم به مطلب سراسر اسرار اهل بیت علیهم‏السلام اند و بس!

روش متهوِّرانه ابن عربى در تأویل، به اذهان مستعدّ این جرأت و جسارت را مى‏بخشد که هرچه را بخواهند از قرآن و حدیث دربیاورند! او از شیخ خود ابو مدین روایت مى‏کند که مى‏گفت: «المُرید، مَن یجدُ فی القرآن ما یُرید!».

آرى، دروازه تأویل در بیانات ابن عربى چنان گشوده شده (اگر دروازه‏اى داشته باشد) که تأویلات باطنیه و اسماعیلیه در برابر آن سر تعظیم فرود مى‏آورند. مطالبى را ابن عربى از آیات و روایات استخراج مى‏کند که به عقل جنّ هم نمى رسد. هیچ نصّ صریحى نمى تواند حرکت فکرى ابن عربى و مریدانش وى را (صدرا و اتباعش) لِگام بزند و فوران بى امان زرد آبهاى ذهنى اینان را مهار کند!

تأویلات ابن عربى و مزدوجین فکرى اش آکنده از مُغلق بافى و علامه نهایى و همچنین بازى با اصطلاحات و قلم سرایى و گنگ نویسى است، در واقع خاک افشاندن بر چشم مخاطب و کج کردن و مرعوب کردن اوست تا از فهم مطلب و مقصود عاجز ماند.

سیّد جلال آشتیانى مى‏گوید:

در کلمات ابن عربى حرف‏هاى خارج از موازین علمى زیاد است، نوشته هاى وى بی ‏اساس است که گاهى انسان «خیال مى‏کند» دشمنان او برخى از مطالب را در آثارش وارد کردند. مثلاً متوکل این ظالم سفّاک را از اقطاب شمرده و یا اینکه رافضه را به شکل خنزیر دیده و….[۱۶]

با توجه به تأویلاتى که از ابن عربى نقل کردیم، که مشتى از خروارها قاذورات ابن عربى بود، دیگر آیا توجیهات و تأویلات ذوب شدگان ابن عربى، نسبت به کلمات ابن عربى، مى‏تواند بوى تعفن برخاسته از غوائط فکرى و عقیدتى وى را محو کند؟!

و آیا سکوت عالم شیعى، و تعریض وارد نکردن بر گفتار مستهجن ابن عربى ،[۱۷] دلیل بر تعصب ورزیدن به این شخصیت نیست؟!

درباره آن عالم اثنى عشرى که به یقین مى‏داند، ابن عربى متوکل ، جنایتکار تاریخ را تمجید و تکریم کرده و او را از اولیاء اللّه‏ شمرده، ولیکن در عین حال وى را مستضعف مى‏خواند، چه مى‏توان گفت؟![۱۸]

جز آن که عشق این علماى ولایت مدار نسبت به ابن عربى، چشم عقل و دلشان را کور کرده و غوائطش را انوار قدسى ملکوتى عرشى، مى‏بینند و چونان حلوایى مورد استفاده قرار مى‏دهند، و دیگران را نیز بدان دعوت مى‏کنند.