مسئله غيبت در تاريخ امتهاى پيشين
در تاريخ پيامبران الهى مواردى يافت ميشود كه پيامبر خدا به دلايلى از ميان امت و قوم خود غايب شده است، و اين مطلب يكى از وجوهى است كه در توجيه غيبت امام زمان بيان شده است، چنانكه امام صادق (ع) در پاسخ اين سؤال كه وجه حكمت غيبت حضرت قائم(عج) چيست؟ فرمود: «وجه حكمت غيبت آن حضرت همان وجه حكمت غيبتهاى ساير حجتهاى خدا قبل از اوست.»(1)
و در حديث ديگرى آمده است كه امام صادق (ع) به حنان بن سدير فرمود: «مشيت خدا بر اين استقرار يافته كه سنتهاى پيامبران پيشين ـ عليهم السلام ـ را در مورد غيبت قائم ما جارى سازد، پس حاصل جمع مدت غيبتهاى آنان درباره او واقع خواهد شد.»(2)
پيامبران كه در احاديث به غيبت آنها استشهاد شده است، عبارتند از: 1. حضرت يونس، 2. حضرت يوسف، 3. حضرت موسى، 4. حضرت صالح. غيبت سه پيامبر نخست در قرآن كريم نيز آمده است.
عبداللهبنسنان ميگويد: امام صادق (ع) فرمود: در مورد قائم(عج) سنتى از موسى (ع) واقع ميشود. پرسيدم: آن سنت كدام است؟ فرمود: مخفى بودن ولادت، و غيبت از قومش.(3)
محمدبنمسلم گويد: نزد امام باقر (ع) رفتم تا درباره قائم آل محمد ـ صلّى الله عليه و آله ـ از او سؤال كنم. قبل از آن كه لب به سخن بگشايم، امام فرمود: در قائم آل محمد پنج شباهت از پنج پيامبر موجود است:
1. شباهت به يونس (ع) و آن عبارت است از بازگشت به سوى قوم خود پس از غيبت از آنان، به گونهاى كه وقتى از ميان آنان رفت جوان بود، و وقتى بازگشت پير شده بود.
2. شباهت به يوسف (ع) كه عبارت است از غيبت از قوم و خويشاوندان و دشوار شدن امر غيبت وى بر پدرش يعقوب (ع) .
3. شباهت با موسى (ع) در خفاى ولادت، و غيبت از شيعيان و پيروانش، و آزارهايى كه از دشمنانشان ديدند، تا اينكه بازگشت و خداوند او را بر فرعونيان پيروز ساخت.
4. شباهت با عيسى (ع) در اينكه در مورد زنده بودن او اختلاف نمودند، برخى گفتند: زنده است، و برخى گمان كردند كه او مرده است.
5. شباهت با جدش رسول اكرم ـ صلّى الله عليه و آله ـ كه با شمشير قيام خواهد كرد و دشمنان خدا و رسول خدا را نابود خواهد ساخت.(4)
نيز درباره غيبت صالح (ع) از امام صادق (ع) روايت شده كه فرمود: او مدتى طولانى غايب بود. و هنگامى كه بازگشت قيافهاش كاملاً تغيير كرده بود، و مردم در مورد او سه دسته شده بودند، عدهاى او را تصديق كردند، عدهاى او را تكذيب نمودند، و گروهى نيز دچار شك و ترديد شدند. هم چنين از آن حضرت پرسيده شد: آيا در دوران غيبت صالح (ع) عالم و دانشمندى در ميان قوم او بود تا آنان را راهنمايى كند؟ امام (ع) پاسخ داد: خدا عادلتر از آن است كه زمين را بدون عالمى كه مردم را به خدا دعوت نمايد، باقى گذارد.(5)
