اداب و مستحبات نماز

قال رسول الله (صلى الله عليه آله و سلم ): الوضوء مفتاح الصلاة :
وضو كليد و وسيله افتتاح نماز است .
(نهج الفصاحه ، حديث 1588)
وضو و نماز همچون ترمزى است كه در پنج نوبت روز، بدن و روح را از گرايش به آلودگى و بدى باز مى دارد و به پاكى و راستى و درستى مى كشاند.
شايسته است كه نمازگزار هنگام وضو ساختن آداب آن را كاملا رعايت كند، تا مقدمات و نورانيت لازم را براى حضور به محضر رب الارباب تحصيل نمايد.
1 – نخستين آداب وضو آن است كه ((رو به قبله )) بايستد و در حال توجه به مركز عبادت و توحيد باشد تا از فوايد آن محروم نماند. چنانچه در روايت است كه : ((هر كس وضو را رو به قبله بسازد ثواب دو ركعت نماز در نامه عمل او نوشته مى شود.))⁽²⁾.
در حديث است كه امام مجتبى (عليه السلام ) به هنگام وضو مفصلهايش ‍ مى لرزيد و رنگ صورت مباركش زرد مى شد. علت اين حالت را از آن حضرت پرسيدند، فرمود: ((بر هر كس كه در مقابل پروردگار مى ايستد سزاوار است كه رنگش زرد شود و اعضايش بلرزد⁽³⁾.))
2 – يكى ديگر از مستحبات وضو ((مسواك زدن )) به هنگام هر وضو مى باشد.
هرگاه اراده كنى وضو ساختن را، بايد ابتدا به مسواك كردن بپردازى و مسواك را بر عرض دندانها بمالى ، نه بر طول آن .
مسواك كردن به انگشت ابهام و مسبحه در وقت وضو، مثل مسواك كردن به مسواك است ؛ يعنى هر دو انگشت را بر دندان ماليدن در وقت وضو ساختن مجزى از مسواك است و قائم مقام آن است ⁽⁴⁾.
رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) به حضرت على (عليه السلام ) فرمود: ((اى على ! بر تو باد مسواك زدن به هنگام هر وضو^{(5 )}.))
نيز حضرت فرمود: ((اگر بر امتم دشوار نبود، هر آينه مسواك را واجب مى كردم در هر وضو⁽⁶⁾.))
همچنين فرمود: ((دو ركعت نماز در حالى كه انسان مسواك زده باشد، از هفتاد ركعت نماز در حالى كه مسواك نزده باشد، برتر است ⁽⁷⁾.))
3 – هنگام وضو ((مضمضه )) كند، و اين عمل يعنى آب در دهان كردن و گردانيدن ، و بهتر اين است كه آب را بيرون ريزد.
4 – هنگام وضو ((استنشاق )) نمايد، و اين عمل ، آب را در بينى كردن و بالا كشيدن آن است .
مستحب است كه سه بار مضمضه و استنشاق كند، اگر چه به يك مشت آب باشد⁽⁸⁾.
5 – يكى ديگر از مستحبات وضو اين است كه مرد در شستن اول در وقت شروع به شستن دستها آب را بر پشت آرنج بريزد، و در شستن دوم در وقت شروع آب را بر پيش آرنج بريزد، بر عكس زن ، كه او در شستن اول ابتدا به ريختن آب به پيش آرنج مى كند و در شستن دوم ابتدا به پشت آرنج مى كند⁽⁹⁾.
6 – مستحب است بعد از وضو گرفتن ، اعضاء وضو را خشك نكند.
امام صادق (عليه السلام ) فرمود: ((هر كسى كه وضو بگيرد و خود را با حوله خشك نمايد، يك حسنه براى او نوشته مى شود. اما كسى كه وضو بگيرد و خشك نكند، بلكه صبر كند تا اعضاى وضو به خودى خود خشك شود، سى حسنه براى او نوشته مى شود⁽¹⁰⁾.))
7 – هنگام وضو، ميان انگشتان را باز كند تا كاملا شسته شود.
رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: ((هنگام وضو ميان انگشتان خود فاصله دهيد تا خدا به وسيله آتش ميان آنها را فاصله ندهد^{(11 )}.))
8 – مقدار مصرف آب :
رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: ((براى وضو ده سير آب ، و براى غسل سه كيلو آب كافى است ، ولى افرادى در آينده مى آيند كه اين مقدار را كم مى شمارند و آب زيادى را مصرف خواهند كرد، آنها بر خلاف راه من مى روند⁽¹²⁾.))
9- از ديگر مستحبات وضو، خواندن دعاهايى است كه در هر يك از افعال واجب وضو (شستن صورت و دستها و مسح سر و پاها) و افعال مستحبه وضو (مثل مضمضه و استنشاق ) وارد شده . اين دعاها در بخش دوم كتاب (اذكار مستحبى ) آمده است

2- مفتاح الفلاح ، ص 25
3- مفتاح الفلاح ، ص 26
4- مفتاح الفلاح ، ص 23.
5- من لا يحضرالفقيه ، ج 1، ص 125.
6- من لا يحضرالفقيه ، ج 1، ص 126.
7– نهج الفصاحة ، ص 349
8- مفتاح الفلاح ، ص 27 و 28
9- النضيد، ج 2، ص 124.
10- الفقيه ، ج 1، ص 122.
11- نهج الفصاحه ، ص 306.
12- محجة البيضاء، ج 1، ص 301.