از همین رو در مکیال المکارم یکی از وظایف منتظران «اتحاد مردم بر توبه ی واقعی و بازگرداندن حقوق به صاحبان آن» است. یعنی همه ی مردم توبه کنند و دیگر مرتکب گناه نشوند.

بی گمان یکی از حقوقی که زیر پا گذاشته ایم مربوط می شود به حکومت کردن امام مهدی (علیه السلام) که با خطاهای خویش آن را به تعویق انداخته ایم.

امام عصر (ارواحنا له الفداء) در پاسخ به حسن بن فضل یمانی که مرتکب خطایی شده بود و با ارسال نامه ای از آن حضرت عذرخواهی کرده بود، فرمود:

«هرگاه از گناه و اشتباهی که مرتکب شده ای به درگاه خداوند متعال استغفار کنی، خداوند متعال آن را می بخشند.» (1)

اما استغفار و توبه مراحلی دارد که طی این مراحل از زبان امیرالمومنین، علی (ع) به این شرح است:

1.مرحله ی اول پشیمانی از عمل انجام شده است.

2.تصمیم به عدم بازگشت به گناه مرحله ی دوم است. چنانچه شیرینی گناه در دل مومن محو و نابود شود.

3.ادا کردن و پرداختن حق مردم به خودشان چنان که وقتی خداوند را ملاقات می ککنی پاکیزه باشی و کسی به دنبال تو نباشد.

4.جبران گناه. به طور مثال جبران نخواندن نماز، خواندن قضای آن است.

5.از این مرحله به بعد مراحلی است که برای تقوی لازم است و واجب نیست. این مرحله آن است که گوشتی که در اثر حرام بر بدن فرد روییده آب شود.

6.در این مرحله همان طور که بنده درد گناه را چشید باید رنج فرمانبرداری را با سختی دادن به خود در عبادت به جان بخرد.

بعد از بیان این مطالب امیرمومنان به راوی فرمود:

«آن وقت می گویی: استغفرالله.» (2)

پی نوشت:

1.اکمال دین، ج 2، ص 490
2.نهج البلاغه، حکمت 417

پ.میعاد