پرسش: چرا شيعيان بر مهر و تربت سجده مي کنند؟
پاسخ: بخاري در صحيح از پيامبر(صلي الله عليه وآله) نقل مي کند: جُعِلَت لي الأرضُ مسجداً وطهوراً؛ زمين سجدگاه و مايه پاکيزگي براي من گرديده است.[1] .
سجده کردن يعني صورت روي زمين گذاردن، آن هم زمين پاک. لذا شيعيان به تاسي از پيغمبر خود که سجده بر زمين را واجب مي دانند، بر زمين سجده مي کنند.
به دليل آن که اغلب خانه ها، منازل و مساجد، مفروش مي باشد و دسترسي به زمين آسان نيست و از طرفي جمع کردن فرش ها در وقت نماز ممکن و مقدور نمي باشد، لذا شيعيان قطعاتي از زمين و خاک پاک را که مهر يا تربت ناميده مي شود با خود همراه دارند تا براي سجده کردن به زحمت نيفتند. بنابراين شيعيان همواره مهري را به نيت قطعه اي از زمين همراه دارند تا بتوانند مطابق دستور قرآن مجيد سجده نمايند. اين قطعه از زمين، آن طور که مغرضان بر ضد شيعيان تبليغ مي کنند به نيت بت نمي باشد.
اخباري از اهل بيت طهارت رسيده است که سجده بر تربت پاک حسين که به خاک کربلا معروف است، موجب فضيلت بيشتر و ثواب زيادتر مي شود. بديهي است که سجده بر تربت کربلا مستحب است و واجب نيست. در مورد اهميت خاک کربلا، جلال الدين سيوطي در خصائص الکبري از ام سلمه و نيز عايشه نقل مي کند: «ديدم حسين(عليه السلام)در آغوش جدش رسول الله(صلي الله عليه وآله) نشسته است و خاک سرخ رنگي در دست آن حضرت مي باشد. آن حضرت آن خاک را مي بوسد و مي گريد. ام سلمه پرسيد يا رسول الله! اين خاک چيست؟ ايشان فرمود: جبرئيل مرا خبر داده است که حسينم را در سرزمين عراق مي کشند. اين خاک را از آنجا برايم آورده است، و من بر مصايب حسينم گريه مي کنم. سپس تربت را به ام سلمه داد و فرمود: چون ديدي اين خاک به خون تبديل
شد، پس بدان که حسينم را کشته اند. ام سلمه آن خاک را در شيشه اي نگاه داشت تا در ظهر روز عاشوراي سال 61 هجري، آن خاک به خون تبديل شد و ام سلمه دريافت که حسين را به شهادت رسانده اند.»
بر اين اساس، اعتقاد شيعيان که گرفته از نص قرآن و سنت پيامبر و توضيحات ائمه معصومين (عترت پيامبر و ثقل اصغر) است، سجده بر وجه الارض است، يعني خود زمين و هرچه مصداق زمين باشد، مانند سنگ بشرط آن که نظير طلا و نقره (و ساير فلزات و سنگهاي قيمتي) معدني نباشد و چيزهايي که از زمين مي رويد، (بشرط آن که خوراکي و پوشاکي نظير پنبه نباشد). لذا بهتر است سجده بر خاک کند و فرش و آسفالت (قير) و نظاير آن ها چون از مواد معدني است نمي توان بر آن سجده کرد.
سجده بر خاک کربلا (با حکمت هايي که ائمه فرموده اند) فضيلت بيشتري دارد، چون شهادت امام حسين نمونه کامل بندگي است و در کربلا سر به خاک بندگي نهاد و در اين راه خون او بر زمين ريخته شد. لذا سجده بر خاک کربلا نه تنها شرک
نيست، بلکه توحيد کامل است و سجده براي امام حسين نيست، سجده بر بهترين خاک است براي خدا. اگر سجده بر تربت امام حسين شرک باشد، سجده ملائکه بر خاک آدم هم شرک است. در حالي که خداوند هرگز دستور به شرک نمي دهد، بلکه به توحيد کامل دستور مي دهد. شيطان که ظرفيت توحيد کامل را نداشت، سجده نکرد. لذا سجده ما، سجده بر خاک کاملترين خليفه خدا در زمان خود و به امر خدا و براي خدا است.
شواهدي از فعل پيامبر و صحابه
مسلم در صحيح خود به سند صحيح از انس روايت کرده است که پيامبر(صلي الله عليه وآله) قطعه حصيري داشت بنام خمره و بر آن نماز مي خواند.[2] .
در سنن الکبري از جابر بن عبدالله انصاري نقل مي کند: نماز ظهر را با پيامبر
مي خواندم پس مشتي از سنگ ريزه و شن از زمين بر مي داشتم، تا خنک شود و بر آن سجده مي کردم.[3] .
در سنن بيهقي از صالح سبابي نقل مي کند: پيامبر شخصي را در حال سجده کنار خود مشاهده فرمود که بر پيشاني خود دستاري بسته بود. پيامبر(صلي الله عليه وآله) عمامه را از پيشاني وي کنار زد.[4] .
در همان کتاب از عياض بن عبدالله قرشي نقل مي کند: پيامبر خدا مردي را در حال سجده ديد که بر گوشه عمامه خود سجده مي کند پس با دست اشاره کرد دستار خود را بردار و به پيشاني او اشاره فرمود.
نافع مي گويد: عبدالله بن عمر بن الخطاب به هنگام سجده دستار خود را برمي داشت تا پيشاني خود را بر زمين بگذارد.[5] .
منابع :
كتاب شهابي در شب
