شرح بسم الله الرحمن الرحيم
بسم الله الرحمن الرحيم – ترجمه. بنام خداى بخشنده ورحم کننده در دنيا وبخشنده ورحم کننده در آخرت.
شرح بسمله جزء دعا نيست ولى در ابتداى هر امرى مستحب مؤکد است که بسم الله بگويند که در خبر است، کل مر ذى بال لم يبدء فيه ببسم الله الرحمن الرحيم فهو ابتر، يعنى هر کار مهمى که ابتدا به کلمه بسم الله نشود آنکار ناتمام مانده وسر اين مطلب آن است که چون اين کلمه مبارکه را در ابتداء کارى بخوانيم از خدا استعانت خواسته ايم، پس به يارى خدا آن کار به انجام رسد، واگر ابتدا به اين کلمه نکنيم، چون به قدرت خود مغرور شده ايم، اراده ى خدائى به تمامى همراه نباشد وآن کار ناقص ماند
واين ذکر شريف مشتمل است بر سه نام از اسماء خدا، اول الله که اسم ذات، ودر معنى جامع جميع صفات جمال وجلال مى باشد، دوم رحمن که اين نام خاص خدا واز متعلق عام است، که تمام نعمتهاى دنيوى از حسى ومعنوى به برکت اين نام شريف به مؤمن وکافر ومخلوقات ديگر مى رسد، سوم رحيم که در معنى عام است که بر غير خدا هم اطلاق مى شود، واز متعلق خاص است که در آخرت به برکت آن بخشايش ونعمتهاى خدائى فقط به مؤمنين نائل مى شود.
در مجمع البيان از حضرت رضا عليه السلام روايت مى کند، که فرمود آن بسم الله الرحمن الرحيم اقرب الى اسم الله الاعظم من سواد العين الى بياضها، يعنى بسم الله نسبت به اسم اعظم خدا نزديکتر است از سياهى چشم به سفيدى آن، وابن عباس از پيغمبر صلى الله عليه واله وسلم روايت مى کند که چون معلم اين کلمه شريفه را به طفل ياد دهد وآن طفل آن را بر زبان جارى کند خدا آن قرائت را براى آن طفل مى نويسد وگناهان پدر ومادر ومعلم او را مى آمرزد، واز ابن مسعود رسيده که هر که بخواهد از زبانيه هاى نوزده گانه جهنم نجات يابد، بسم الله را بخواند که نوزده حرف است – تا هر حرفى از آن براى او سپرى از زبانيه جهنم باشد، ونيز موکلين جهنم نوزده فرشته اند که در آيه 30 وسوره ى 74 مدثر فرمايد (عليها تسعة عشر).
اصل – الحمد لله رب العالمين – وصلى الله على سيدنا محمد نبيه وآله وسلم تسليما – اعراب – الحمد لله. مبتدا وخبر. واللام للاختصاص ومتعلق بالفعل او اسم الفاعل المقدر من افعال العموم – فالظرف مستقر، وقوله – رب العالمين، صفه للتوضيح والمدح. لان اسم الله علم للذات المستور من القلوب والابصار. ولم يکن سبيل الى معرفة کنه ذاته فيوصف برب العالمين الذى يمکن معرفته بهذه الصفة فى الجمله. فان جميع العوالم واهلها مربوبة تحت ربوبيته. وقد يقال ان الرب والبر الذين هما اسمان لله. وسبيلان الى معرفته. مأتان واثنان بحساب الابجد. ومظهر هما اعنى محمدا وعليا ايضا مأتان واثنان. وهما مربيان کاملان فى الممکنات وقوله وصلى الله الح جملة – فعلية بمعنى الدعاء وقوله وسلم ايضا جملة فعلية معطوفة على الفعلية قبلها، ترجمه – حمد وستايش خداوندى را سزاست که پروردگار ومربى جهانيان است، واز خداوند درود بر پيغمبر ومهتر دين ما: محمد بن عبد الله صلى الله عليه وآله وسلم وبر خانواده او، وسلام خدا نيز بر ايشان باد.
منبع:
وظائف الشيعة شرح دعاى ندبه
نويسنده: عباسعلى اديب
