فضایل و اعمال ماه شعبان‌المعظم

شعبان ماه بسيار شريفي است و به حضرت سيد انبياء صَلَّي اللهِ عَلِيهِ وَ آله منسوب است و آن حضرت اين ماه را روزه مي‌گرفت و به ماه رمضان وصل مي‌کرد و مي‌فرمود، “شعبان، ماه من است هر که يک روز از ماه مرا روزه بگيرد بهشت براي او واجب مي‌شود” و از حضرت صادق عليه السلام روايت شده است که چون ماه شعبان فرا مي‌رسيد امام زين‌العابدين عليه السلام اصحاب خود را جمع مي‌نمود و مي‌فرمود، “اي اصحاب من مي‌دانيد اين چه ماهي است؟ اين ماه شعبان است و حضرت رسول صلي الله عليه و آله مي‌فرمود شعبان ماه من است پس در اين ماه براي جلب محبت پيغمبر خود و براي تقرّب به سوي پروردگار خود روزه بداريد. به حقّ آن خدايي که جان عليّ بن الحسين به دست قدرت اوست سوگند ياد مي‌کنم که از پدرم حسين بن علي عليهماالسلام شنيدم که فرمود شنيدم از اميرالمؤمنين عليه السلام که هر که روزه بگيرد در ماه شعبان براي جلب محبّت پيغمبر خدا و تقرّب به سوي خدا؛ خداوند او را دوست مي‌دارد و در روز قيامت کرامت خود را نصيب او مي‌گرداند و بهشت را براي او واجب مي‌کند.”

سپس از حضرت صادق عليه السلام و ايشان از اميرالمؤمنين عليه السلام نقل کرد که مي‌فرمود: از زماني که شنيدم منادي رسول خدا صلي الله عليه و آله ندا کرد در ماه شعبان، ترک نشد از من روزه شعبان و ترک نخواهد شد از من تا مدتي که حيات دارم ان شاء الله تعالي. سپس مي‌فرمود که روزه دو ماه شعبان و رمضان توبه و مغفرت از خدا است.

روزه ماه شعبان؛

عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عليه السلام : قَالَ صِيَامُ شَعْبَانَ ذُخْرٌ لِلْعَبْدِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ مَا مِنْ عَبْدٍ يُکْثِرُ الصَّوْمَ فِي شَعْبَانَ إِلَّا أَصْلَحَ اللَّهُ لَهُ أَمْرَ مَعِيشَتِهِ وَ کَفَاهُ شَرَّ عَدُوِّهِ وَ إِنَّ أَدْنَى مَا يَکُونُ لِمَنْ يَصُومُ يَوْماً مِنْ شَعْبَانَ أَنْ تَجِبَ لَهُ الْجَنَّةُ

امام صادق (عليه السلام) فرمودند: روزه شعبان ذخيره روز قيامت بنده است و هر بنده اى که در ماه شعبان زياده روز بگيرد خداوند امر معيشت او را سامان بخشد و شرّ دشمن را از او دفع کند . (وسائل الشيعه ج : 10ص 505)

* بهترين اعمال ماه شعبان؛

از روايات استفاده مى‌شود که بهترين دعاها و ذکرها در اين ماه استغفار است و هرکه هر روز از اين ماه هفتاد مرتبه استغفار کند مثل آنست که هفتاد هزار در ماههاى ديگر استغفار کند.

* اعمال ماه شعبان؛

اعمال اين ماه شريف بر دو قِسم است اعمال مشترکه و اعمال مختصه.

اعمال مشترکه ماه شعبان؛

اوّل: هر روز هفتاد مرتبه بگويد اَسْتَغْفِرُاللّهَ وَ اَسْئَلُهُ التَّوْبَةَ

دوّم: هر روز هفتاد مرتبه بگويد اَسْتَغْفِرُاللّهَ الَّذى لا اِلهَ اِلاّ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحيمُ الْحَىُّ الْقَيّوُمُ وَ اَتُوبُ اِلَيْهِ.

سوّم: تصدّق کند در اين ماه اگرچه به نصف دانه خرمايى باشد تا حق تعالى بدن او را برآتش جهنّم حرام گرداند از حضرت صادق عليه السلام منقول است که از آن جناب سؤ ال کردند از فضيلت روزه رجب فرمود چرا غافليد از روزه شعبان، راوى عرض کرد يابن رَسول الله چه ثوابي دارد کسى که يک روز از شعبان را روزه بدارد فرمود به خدا قسم بهشت ثواب اوست عرض کرد يابن رسول الله بهترين اعمال در اين ماه چيست فرمود تصدّق و استغفار هر که تصدّق کند در ماه شعبان حق تعالى آن را تربيت کند همچنانکه يکى از شما شتر بچّه اش را تربيت مى کند تا آنکه در روز قيامت برسد به صاحبش در حالتى که بقدر کوه اُحُد شده باشد.

چهارم: در تمام اين ماه هزار بار بگويد لا اِلهَ اِلا اللّهُ وَلانَعْبُدُ اِلاّ اِيّاهُ مُخْلِصينَ لَهُ الدّينَ وَ لَوُ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ که ثواب بسيار دارد از جمله آنکه عبادت هزار ساله در نامه عملش بنويسند .

پنجم: در هر پنجشنبه اين ماه دو رکعت نماز کند در هر رکعت بعد از حمد صد مرتبه توحيد و بعد از سلام صد بار صلوات بفرستد تا حق تعالي برآورد هر حاجتي که دارد از امر دين و دنياي خود و روزه اش نيزفضيلت دارد و روايت شده که در هر روز پنجشنبه ماه شعبان زينت مي کنند آسمانها را پس ملائکه عرض مي کنند خداوندا بيامرز روزه داران اين روز را و دعاي ايشان را مستجاب گردان و در خبر نبوي است که هر که روز دوشنبه و پنجشنبه شعبان را روزه دارد حقّتعالي بيست حاجت ازحوائج دنيا وبيست حاجت ازحاجتهاي آخرت او را برآورد.

ششم: در اين ماه صلوات بسيار فرستد

هفتم: در هر روز از شعبان در وقت زوال و در شب نيمه آن بخواند اين صلوات مَرْويّه از حضرت امام زين‌العابدين عليه‌السلام را:

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلي مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ وَمَوْضِعِ الرِّسالَةِ وَمُخْتَلَفِ الْمَلاَّئِکَةِ

خدايا درود فرست بر محمد و آل محمد درخت نبوت و جايگاه رسالت و محل رفت و آمد فرشتگان

وَمَعْدِنِ الْعِلْمِ وَاَهْلِ بَيْتِ الْوَحْيِ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلي مُحَمَّدٍ وَآلِ

و معدن دانش و خاندان وحي خدايا درود فرست بر محمد و آل

مُحَمَّدٍ الْفُلْکِ الْجارِيَةِ فِي اللُّجَجِ الْغامِرَةِ يَاءْمَنُ مَنْ رَکِبَها وَيَغْرَقُ

محمد کشتي جاري در اقيانوسهاي بيکران ايمن شود هر که سوار آن کشي گردد و غرق شود

مَنْ تَرَکَهَا الْمُتَقَدِّمُ لَهُمْ مارِقٌ وَالْمُتَاَخِّرُ عَنْهُمْ زاهِقٌ وَاللاّزِمُ لَهُمْ

کسي که آن را واگذارد، هر که بر ايشان تقدم جويد از دين بيرون رفته و کسي که از ايشان عقب ماند به نابودي گرايد ولي ملازم ايشان

لاحِقٌ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلي مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ الْکَهْفِ الْحَصينِ وَغِياثِ

به حق خواهد رسيد خدايا درود فرست بر محمد و آل محمد آن پناه گاه محکم و فريادرس

الْمُضْطَرِّ الْمُسْتَکينِ وَمَلْجَاءِ الْهارِبينَ وَعِصْمَةِ الْمُعْتَصِمينَ اَللّهُمَّ

بيچاره درمانده و پناه گريختگان و دستاويز محکم براي وسيله جويان خدايا درود

صَلِّ عَلي مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ صَلوةً کَثيرَةً تَکُونُ لَهُمْ رِضاً وَلِحَقِّ

فرست بر محمد و آل محمد درود بسياري که موجب خوشنودي ايشان گردد و حق

مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ اَداَّءً وَقَضاَّءً بِحَوْلٍ مِنْکَ وَقُوَّةٍ يا رَبَّ الْعالَمينَ

محمد و آل محمد اداء گشته و انجام وظيفه ما شده باشد به جنبش و نيروي تو اي پروردگار جهانيان

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلي مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ الطَّيِّبينَ الاْبْرارِ الاْخْيارِ الَّذينَ

خدايا درود فرست بر محمد و آل محمد آن پاکان نيکوکار برگزيده آن کساني که

اَوْجَبْتَ حُقُوقَهُمْ وَفَرَضْتَ طاعَتَهُمْ وَوِلايَتَهُمْ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلي

حقوقشان را واجب کردي و اطاعت و دوستيشان را فرض نمودي خدايا درود فرست بر

مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاعْمُرْ قَلْبي بِطاعَتِکَ وَلا تُخْزِني بِمَعْصِيَتِکَ

محمد و آل محمد و آباد کن دل مرا به اطاعت خود و به وسيله نافرمانيت رسوايم مکن

وَارْزُقْني مُواساةَ مَنْ قَتَّرْتَ عَلَيْهِ مِنْ رِزْقِکَ بِما وَسَّعْتَ عَلَيَّ مِنْ

و روزي من گردان که کمک مالي دهم بر کسي که روزيت را بر او تنگ کردي بوسيله آنچه بر من فراخ گرداندي از

فَضْلِکَ وَنَشَرْتَ عَلَيَّ مِنْ عَدْلِکَ وَاَحْيَيْتَني تَحْتَ ظِلِّکَ وَهذا شَهْرُ

فضل خويش و گستردي بر من از عدل خويش و مرا در زير سايه ات زنده داشتي و اين ماه

نَبِيِّکَ سَيِّدِ رُسُلِکَ شَعْبانُ الَّذي حَفَفْتَهُ مِنْکَ بِالرَّحْمَةِ وَالرِّضْوانِ

پيمبرت و آقاي رسولانت ماه شعبان است که اطراف آن را به رحمت و خوشنودي خود پوشاندي

الَّذي کانَ رَسُولُ اللّهِ صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وَالِه وَسَلَّمَ يَدْاَبُ في صِيامِهِ

آن ماهي که رسول خدا صلي اللّه عليه و آله و سلم کوشش بسيار داشت در روزه

وَقِيامِهِ في لَياليهِ وَاَيّامِهِ بُخُوعاً لَکَ في اِکْرامِهِ وَاِعْظامِهِ اِلي مَحَلِّ

و شب زنده داريش هم در شبها و هم در روزهايش بخاطر فروتني در برابر تو در مورد گرامي داشتن و بزرگداشتنش هم چنان

حِمامِهِ اَللّهُمَّ فَاَعِنّا عَلَي الاِْسْتِنانِ بِسُنَّتِهِ فيهِ وَنَيْلِ الشَّفاعَةِ لَدَيْهِ

تا هنگام مرگش خدايا پس ما را کمک ده تا روش او را در اين ماه پيروي کنيم و به شفاعتي که نزد او است برسيم

اَللّهُمَّ وَاجْعَلْهُ لي شَفيعاً مُشَفَّعاً وَطَريقاً اِلَيْکَ مَهيَعاً وَاجْعَلْني لَهُ

خدايا قرار ده او را براي من شفيعي پذيرفته و راهي بسويت که همواره باشد و مرا پيرو او گردان

مُتَّبِعاً حَتّي اَلْقاکَ يَوْمَ الْقِيمَةِ عَنّي راضِياً وَ عَنْ ذُنُوبي غاضِياً قَدْ

تا به جايي که در روز قيامت تو را در حالي ديدار کنم که از من خوشنود باشي و گناهانم را ناديده گيري

اَوْجَبْتَ لي مِنْکَ الرَّحْمَةَ وَالرِّضْوانَ وَاَنْزَلْتَني دارَ الْقَرارِ وَمَحَلَّ الاْخْيارِ

و براي من واجب کرده باشي از جانب خود رحمت و خوشنودي را و مرا در خانه هميشگي (بهشت جاويدان) و منزلگاه نيکان فرود آري

* روزه دوشنبه و پنج‌شنبه؛

روزه دوشنبه و پنج شنبه اين ماه براى حوائج دنيا و آخرت نافع است.

در هـر پنج شنبه اين ماه، دو رکعت نماز کند در هر رکعت بعد از حمد صد مرتبه توحيد و بـعـد از سلام صد بار صلوات بفرستد. و روزه اش نيز فضيلت دارد و روايت شده که در هـر روز پـنـج شـنـبه ماه شعبان زينت مى کنند آسمانها را پس ملائکه عرض مى کنند خداوندا بـيـامـرز روزه داران ايـن روز را و دعـاى ايـشـان را مـستجاب گردان .

يکي از اعمالي که در اين ماه مورد تاکيد قرار گرفته فرستادن صلوات است که در روايات بسيار مورد تاکيد قرار گرفته است.

* دعاي جمعه آخر ماه شعبان؛

از روز جمعه آخر ماه تا آخر ماه (اين دعا را) بخواند: اللهم ان لم تکن غفرت لنا فيما مضى من شعبان فاغفرلنا فيما بقى منه .

* بعضي از اعمال روزها و شبهاي ماه شعبان؛

روز اول: روزه‌اش فضيلت دارد و وارد شده که بهشت براى او حتما واجب مى‌گردد.

روز سوم: روز مبارکى است و موافق مشهور روز ولادت با سعادت حضرت سيدالشهداء عـليـه السـلام در مدينه منوره و در سال سوم هجري اسـت، روزى اسـت کـه مـلائکـه آسـمـانـهـا بـه تهنيت پيامبر صلى الله عليه و آله به اين مولود مسعود آمدند و از خاک قبرش براى جدش ‍آوردند و آن جناب را تعزيت نيز گفتند و فطرس مـلک يـا (دردائيل ) پناه به آن طفل معصوم و امام مظلوم برد و حق تعالى او را ببخشيد و به جـاى خـودش ‍ بـرگـردانـيـد.

بـراى روز سـوم چـنـد عـمـل اسـت:

1ـ روزه، 2ـ خـوانـدن دعـاى: اللهـم انـى اسـئلک بـحق المولود فى هذا اليوم …، 3ـ خـوانـدن دعـاى (اللهـم انـت مـتـعـالى المـکان ..) و اين آخرين دعائى است که حضرت امام حسين عليه السلام خواندند در آن روزى که کفار دور او را احاطه کرده بودند

و عـلمـاء ايـن دعـا را از دعـاهـاى روز سـوم ايـن مـاه گـرفـتـه‌انـد و بـدان کـه سـه دعـا نـقـل شـده کـه امـام حـسـيـن عـليـه السـلام هـر سـه را در روز عـاشـوراء خـوانـدنـد.

اول دعـائى اسـت کـه در وقـت صـبح عاشوراء خواندند و دست به درگاه الهى بلند کرد و فـرمـود: (اللهـم انـت ثـقـتـى فـى کـل کـرب …

دوم اين دعا است که تعليم امام زين العـابدين عليه السلام فرمود در آن روز در وقتى که آن حضرت را (خون ) در برگرفت و خونها از بدن مبارکش مى جوشيد: بحق يس و القرآن الحکيم و بحق طه و القرآن العظيم يا من يقدر على حوائج السائلين يا من يعلم ما فى الضمير يا منفس عن المکروبين يا مفرج عـن المـغـمـومـين يا راحم الشيخ الکبير يا رازق الطفل الصغير يا من لا يحتاج الى التفسير صل على محمد و آل محمد و افعل بى کذا و کذا.

شب سيزدهم: اوّل لَيالي بيض است و کيفيّت نماز امشب و دو شَبِ بعد در ماه رجب گذشت.

شب نيمه شعبان؛

شـب بـسـيـار مـبـارکـى اسـت و بـعـد از شـب قـدر افـضـل ليـالى اسـت و حـق تـعـالى بفضل خويش در اين شب به بندگان خود عطا مرحمت فرمايد و گناهان ايشان را بيامرزد و سـائلى را از درگـاه خويش رد نکند مگر آنکه معصيتى از خدا طلب نمايد و روايت است که؛ از اول ايـن شـب تـا آخـر آن از جانب حق تعالى ندا مى‌رسد که آيا استغفار کننده‌اى هست که طـلب آمرزش کند از گناهان خود تا من او را بيامرزم آيا کسى هست که طلب روزى کند تا من او را روزى دهم.

و از جمله برکات اين شب مبارک آن است که ولادت با سعادت سلطان عصر امـام زمـان ــارواحـنـا له الفـداءـ در سـحـر ايـن شـب (در) سال 255 (دويست و پنجاه و پنج ) در سرمن راى (سامراء) واقع شده و باعث مزيد شرافت ايـن ليـله مـبـارکـه شـده

* اعمال شب نيمه شعبان؛

1ـ غـسـل اسـت کـه بـاعث تخفيف گناهان مى‌شود.

2ـ احياء اين شب است به نماز و دعا و استغفار چـنـانچه امام زين‌العابدين عليه السلام عمل مى‌نمودند.

3ـ زيارت حضرت امام حسين عليه السـلام اسـت کـه افـضـل اعـمـال ايـن شـب و بـاعث آمرزش گناهان است و روح صـد و بيست چهار هزار پيامبر زيارت کند آن جناب را در اين شب، و اقـل زيـارت آن حـضرت آن است که به بامى يا صحنى باز در آيد و به جانب راست و چپ خـود نـظـر کـند پس سر به جانب آسمان کند، پس زيارت کند آن حضرت را به اين کلمات: السـلام عـليـک يـا ابـا عـبـدالله السـلام عـليـک يـا بـن رسول الله السلام عليک و رحمه الله و برکاته. و هر کس در هر کجا که باشد در هر وقـت کـه آن حـضـرت را بـه ايـن کـيـفيت زيارت کند اميد است که ثواب حج و عمره براى او نـوشـتـه شـود و مـا دو زيـارت مخصوص اين شب را در هديه (الزائرين ) ذکر نموديم.

4ـ بـخـوانـد صـلوات هـر روز را کـه در وقـت زوال مـى‌خواند.

5ـ دعاى کميل است که ورودش در اين شب است و در شبهاى جمعه نيز خوانده مـى‌شـود.

6- آن کـه بـگـويـد هـر يـک از اذکار «سـبحان الله، الحمدلله، الله اکبر و لا اله الا الله» را صـد مـرتـبـه کـه سبب آمرزش گناهان و برآمدن حوايج است.

7- شـيـخ و کـفـعـمـى فـرمـوده بـخـوانـد دعـاى: الهـى تـعـرض لک فـى هـذا الليل المتعرضون .. و اين دعايى است که شبها در عقب نماز شفع خوانده مى شود.

8- نماز جعفر انجام دهد چنانکه شيخ از حـضرت امام رضا عليه السلام روايت کرده

9- انجام دهد نمازهاى اين شب را و آنها بسيار اسـت از جـمله چهار رکعت است که سى نفر از اصحاب صادق عليه السلام به اين طريق از آن حـضـرت روايـت کـرده اند، در هر رکعت بعد از حمد صد مرتبه توحيد بخواند و بعد از نـمـاز بـخـوانـد:

اللهـم انـى اليـک فـقـيـر و مـن عـذابـک خـائف و بـک مـسـتـجـيـر رب لا تـبـدل اسـمى و لا تغير جسمى رب و لا تجهد بلائى و لاتشمت بى اعدائى اعوذ بعفوک من عـقـابـک واعـوذ بـرحـمـتـک مـن عـذابـک و اعـوذ بـرضـاک مـن سـخـطـک و اعـوذ بـک مـنـک جل ثناوک انت کما اثنيت على نفسک و فوق ما يقول القائلون فيک.

* روز نيمه شعبان؛

در سـال 255 هـجـرى قمرى در اين روز ولادت با سعادت امام زمان حضرت حجه ابن الحسن بـن عـلى عـسـکرى – صلوات الله عليه و على آبائه – واقع شده و والده ما جده‌اش حضرت نـرجـس خـاتـون از اولاد حـوارى حـضـرت عـيسى عليه السلام است.

مستحب است در هر زمان زيارت امام زمان عليه السلام و مستحب است در وقت زيارت آن حـضـرت دعـا نـمودن براى تعجيل در فرج آن بزرگوار و مؤکد است زيارت ايشان در سـرداب امـام زمان عليه السلام در شهر سامراء و به يقين روزى ظهور و حکومت آن حضرت واقـع خـواهـد شـد و زمـيـن را پـس از آن کـه از سـتـم و بـيـداد پـر گـشـتـه پـر از عـدل و قـسـط خـواهـد نـمـود.

و در توقيع شريف حضرت عسکرى عليه السلام است براى على بـن بـابـويـه قمى آمده:( و عليک بالصبر و انتظار الفرج فان النبى صلى الله عليه و آله قـال: (افـضـل اعـمـال امـتـى انتظار الفرج ) (يعنى بر تو باد به صبر و انتظار کـشـيـدن بـراى فـرج، کـه پـيـامـبـر اکـرم صـلى الله عـليـه و آله فـرمـود: بـهـتـريـن اعـمـال امـت مـن (انتظار فرج ) است).