اربعین در فرهنگ اهل بیت (ع)
«اربعین» از اصطلاحات رایجى است كه در متون اسلامى كاربرد زیادى دارد، مثلا در برخى از روایات به عنوان نماد كمال، حدى براى تصفیه باطن و … قلمداد شده است . در این نوشتار به مناسبت روز اربعین شهادت امام حسین علیه السلام برخى از موارد كاربرد این واژه ارزشمند كه در فرهنگ اسلامى به مناسبت هاى گوناگون از آن یاد شده و گاهى پیام هاى اخلاقى و دستورهاى الهى با آن همراه شده است، با اشاره به سى نكته تقدیم مىشود.
1 . شهادت چهل مؤمن
امام صادق علیه السلام فرمود:« اذا مات المؤمن فحضر جنازته اربعون رجلا من المؤمنین و قالوا: اللهم انا لانعلم منه الا خیرا و انت اعلم به منا، قال الله تبارك وتعالى: قد اجزت شهاداتكم وغفرت له ما علمت مما لا تعلمون (1)؛ هر گاه یكى از اهل ایمان بمیرد و بر جنازه او چهل نفر از مؤمنین حضور یابند و گواهى دهند كه پروردگارا! ما به جز خوبى و نیكى از این شخص ندیدهایم و تو از ما داناتر هستى، خداوند متعال مىفرماید: من نیز شهادت شما را پذیرفتم و آنچه [ از بدی ها و گناهان] از او مىدانستم كه شما بىاطلاع بودید، همه را بخشیدم .»
همچنین امام صادق علیه السلام مىفرماید:« در بنى اسرائیل عابدى بود كه پیوسته به عبادت و راز و نیاز اشتغال داشت . خداوند متعال به حضرت داوود علیه السلام وحى فرستاد: اى داوود! این مرد عابد، فردى ریاكار و غیرمخلص است . هنگامى كه او مرد، حضرت داوود علیه السلام به تشییع جنازهاش حاضر نشد . اما چهل نفر از بنى اسرائیل حضور یافتند و در درگاه الهى به نیكى و خوبی هاى ظاهرى وى شهادت دادند و از خداوند طلب عفو و آمرزش براى وى نمودند . در هنگام غسل نیز چهل نفر دیگر چنین كردند و در هنگام دفن چهل نفر دیگر آمده، بعد از گواهى به نیك مردى عابد از خداوند متعال آمرزش او را خواستار شدند . در آن حال، خداوند به حضرت داوود علیه السلام الهام كرد كه من او را به خاطر شهادت آن عده بخشیدم و اعمال بد و ریایى او را نادیده گرفتم . (2)
2 . دعا براى چهل مؤمن
پیشواى ششم یكى از مهم ترین عوامل استجابت دعا را مقدم شمردن دیگر مؤمنین در هنگام دعا مىداند . آن حضرت مىفرماید: «من قدم اربعین من المؤمنین ثم دعا استجیب له (3)؛ هر كس چهل نفر از مؤمنین را در دعا كردن بر خود مقدم بدارد، سپس حاجات خود را بطلبد، دعاى او به اجابت خواهد رسید.» آن حضرت تاكید مىفرماید كه اگر این گونه دعا كردن در نماز شب و بعد از آن باشد، تاثیر بیشترى خواهد داشت . (4) همچنین دعا كردن چهل مؤمن در قنوت نماز وتر در دل شب هاى تار اجابت دعا را نزدیك تر و سریع تر مىنماید. (5)
3 . دعاى چهل نفره
دعا كردن همیشه خوب و یكى از سلاح هاى مؤمن و وسیله ارتباط با پروردگار عالمیان است . هنگامى كه انسان خود را از هر جهت درمانده و عاجز مىبیند با جان و دل زمزمه مىكند كه:
سینه مالامال درد است اى دریغا مرهمى دل ز تنهایى به جان آمد خدایا همدمى
در آن لحظات حساس، دعا همچون نور امیدى در دل انسان مىتابد و دعا كننده علاوه بر آرامش درون، اعتماد به نفس، تلطیف روح، عشق و معرفت خویش را نیز به نمایش مىگذارد . امام صادق علیه السلام در یكى از رهنمودهاى حكیمانه خویش ما را به دعاى دسته جمعى فرا مىخواند و مىفرماید:« اگر گروهى چهل نفره جمع شوند و خداى خویش را بخوانند، مطمئنا دعاى آنان مستجاب خواهد شد و اگر چهل نفر نبودند گروه چهار نفره، ده بار خدا را بخوانند كه همین اثر را دارد و اگر بیش از یك نفر نباشد و چهل بار خدا را صدا بزند، خداى عزیز و جبار خواسته او را برآورده خواهد كرد.» (6)
4 . آمرزش چهل گناه
حضرت باقرعلیه السلام یكى از حقوق واجب مسلمانان بر عهده همدیگر را، حضور در تشییع جنازه آنان مىشمارد و با توجه به اهمیت آن، تاثیر معنوى این حضور را نیز بیان مىكند: « من حمل جنازة من اربع جوانبها غفرالله له اربعین كبیرة (7)؛ كسى كه جنازهاى را از چهار طرف حمل كند، خداوند متعال چهل گناه كبیره او را خواهد بخشید.»
5 . كمال در چهل سالگى
از مهم ترین نكاتى كه در زندگى انسان وجود دارد و در مرحله تكامل معنوى و شخصیت وى مؤثر است، رسیدن به مراتبى از سن و سال است كه انسان كامل تر و پخته تر مىشود . خداوند متعال در این زمینه چهل سالگى را اوج كمال انسانى مىداند و مىفرماید: «… حتى اذا بلغ اشده و بلغ اربعین سنة قال رب اوزعنى ان اشكر نعمتك التى انعمت على وعلى والدى و ان اعمل صالحا ترضیه و اصلح لى فى ذریتى انى تبت الیك و انى من المسلمین» (8)؛ تا زمانى كه به كمال قدرت و رشد برسد و به چهل سالگى بالغ گردد، مىگوید: پروردگارا! مرا توفیق ده تا شكر نعمتى را كه به من و پدر و مادرم دادى، به جا آورم و كار شایستهاى انجام دهم كه از آن خشنود باشى و فرزندان مرا صالح گردان! من به سوى تو باز مىگردم و توبه مىكنم و از مسلمانان مىباشم .»
6 . آثار چهل روز اخلاص
امام رضا علیه السلام از پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله چنین نقل فرمود:« ما اخلص عبد الله عزوجل اربعین صباحا الا جرت ینابیع الحكمة من قلبه على لسانه (9)؛ هیچ بندهاى چهل روز اعمال خود را خالصانه به درگاه حضرت حق انجام نمىدهد، مگر این كه خداوند متعال چشمه سارهاى حكمت را از قلب او به زبانش جارى مىسازد.» حافظ با اشاره به این حدیث مىگوید:
سحرگه رهروى در سرزمینى همى گفت این معما با قرینى
كه اى صوفى شراب آنگه شود صاف كه در شیشه بماند اربعینى
7 . یاران حضرت مهدى علیه السلام
هنگامى كه حضرت مهدى علیه السلام ظهور مىكند هر یك از یاران و شیعیان آن حضرت معادل نیروى چهل مرد قدرت روحى و بدنى خواهد داشت . امام سجاد علیه السلام فرمود: « اذا قام قائمنا اذهب الله عزوجل عن شیعتنا العاهة و جعل قلوبهم كزبر الحدید و جعل قوة الرجل منهم قوة اربعین رجلا (10)؛ هر گاه قائم ما قیام كند، خداوند متعال از شیعیان ما آفت، بلا و سستى را دور خواهد كرد و دل هاى آنان را همانند پارههاى آهن قوى و محكم مىنماید و نیروى هر یك از آنان را معادل نیروى چهل مرد قرار خواهد داد.»
8 . چهل روز عزاى مؤمن
رسول گرامى اسلام صلوات الله علیه در سفارش هاى خویش به جناب ابوذر غفارى به اهمیت و جایگاه والاى مؤمن در جهان اشاره كرده و فرموده است: « یا اباذر! ان الارض لتبكى على المؤمن اذا مات اربعین صباحا (11)؛ اى ابوذر! هنگامى كه مؤمنى از دنیا مىرود، زمین تا چهل روز براى فقدان او گریان و عزادار است.»
ممكن است منشا مجالس اربعین براى اموات مؤمنین همین روایت نبوى باشد .
9 . زندگى چهل ساله
هنگامى كه فرزدق شاعر، قصیده معروف خود را در مدح حضرت امام سجاد علیه السلام در حضور خلیفه ستمگر عباسى، هشام بن عبدالملك، با رشادت تمام قرائت كرد و مطلع آن چنین بود كه:
هذا الذى تعرف البطحاء وطاته والبیت یعرفه والحل والحرم
یعنى، این آقایى است كه گام هاى او را سرزمین بطحاء، بیت خدا و حل و حرم مىشناسد؛ خلیفه بر او خشم گرفت و دستور داد تا فرزدق را علاوه بر قطع حقوق، به جرم دفاع از اهل بیت علیهم السلام زندانى كنند؛ اما بعد از گذشت مدتى به دعاى امام چهارم علیه السلام آزاد شد . امام زینالعابدین علیه السلام براى كمك به فرزدق مبلغى را كه چهل سال مخارج زندگىاش را كافى بود به حضورش فرستاد و فرمود: «لو علمت انك تحتاج الى اكثر من ذلك لاعطیتك؛ [اى فرزدق!] اگر مىدانستم بیش از چهل سال زنده خواهى بود، بیشتر مىفرستادم .» على بن یونس بیاضى مىنویسد: دقیقا بعد از چهل سال از آن تاریخ، فرزدق به دیار باقى شتافت و صداقت و كرامت امام چهارم بر همگان روشن شد . (12)
10 . بعثت انبیاء در چهل سالگى
در روایت آمده است كه اكثر انبیاء در چهل سالگى به رسالت مبعوث شده‌اند . (13) همچنان كه رسول گرامى اسلام صلى الله علیه و آله نیز در چهل سالگى به رسالت مبعوث گردید . (14) امام باقر علیه السلام فرمود:« پیامبر اكرم صلى الله علیه و آله در 63 سالگى از دنیا رفت، كه آخر سال دهم هجرت بود. آن حضرت بعد از تولد خویش هنگامى كه چهل سالش كامل گردید، به پیامبرى رسید و 13 سال دیگر در مكه بود كه در 53 سالگى به مدینه هجرت كرد و بعد از ده سال در مدینه به سراى جاویدان منتقل شد .» (15)
11 . حفظ چهل حدیث
حضرت رسول اکرم صلى الله علیه و آله در زمینه پاسدارى از فرهنگ و معارف اسلام مىفرماید:« من حفظ من امتى اربعین حدیثا مما یحتاجون الیه من امر دینهم بعثه الله یوم القیامة فقیها عالما (16)؛ هر كس از امت من چهل حدیث از احادیث دینى مورد نیاز جامعه را حفظ كند خداوند متعال او را در روز قیامت به عنوان فقیه و دانشمند محشور خواهد كرد.»
براساس همین حدیث، دانشمندان بزرگ شیعه تلاش كردهاند كه كتاب هایى را به نام هاى الاربعین و چهل حدیث از خود به یادگار بگذارند تا شاید مشمول این كلام نورانى رسول گرامى اسلام بشوند، نظیر: اربعین شیخ بهائى، اربعین شهید اول، اربعین مجلسى دوم، اربعین جامى و چهل حدیث امام خمینى رحمه الله .
12 . آثار گناه تا چهل روز
آثار گناهانى كه انسان مرتكب مىشود تا چهل روز در روح و روان او باقى است . امام صادق علیه السلام فرمود: «لا تقبل صلاة شارب الخمر اربعین یوما الا ان یتوب(17)؛ كسى كه از شراب و مسكرات حرام استفاده كند تا چهل روز نمازش پذیرفته نمىشود، مگر این كه حقیقتا توبه كند.»
13 . اصلاح تا چهل سالگى
اساسا افراد سعادتمند و كسانى كه به دنبال خوشبختى و كمال هستند تا سن چهل سالگى در اعمال و رفتارشان نشانههاى اصلاح پیدا مىشود؛ اما اگر تا سن چهل سالگى تغییراتى در رفتارهاى زشت و ناپسند آنان ایجاد نگردد، بعد از آن اصلاح آنان مشكل خواهد بود. رسول گرامى اسلام صلى الله علیه و آله در این زمینه به مسلمانان هشدار داده و فرموده است:« اذا بلغ الرجل اربعین سنة و لم یغلب خیره شره قبل الشیطان بین عینیه و قال: هذا وجه لایفلح (18)؛ هنگامى كه شخص به سن چهل سالگى پا مىگذارد و كارهاى نیك او از اعمال زشتش بیشتر نباشد، شیطان پیشانى او را بوسیده، مىگوید: این چهرهاى است كه دیگر روى سعادت و خوشبختى را نخواهد دید .» و در حدیث دیگرى آن حضرت افراد چهل سالهاى را كه به سوى صلاح گام برنمىدارند از دوزخیان به شمار مىآورد و مىفرماید: « فرد چهل سالهاى كه در اندیشه كارهاى نیك نباشد، براى ورود به آتش جهنم خود را آماده كند كه نجات او مشكل است.» (19)
14 . هشدار به چهل ساله ها
امام زینالعابدین علیه السلام فرمود: « اذا بلغ الرجل اربعین سنة نادى مناد من السماء دنا الرحیل فاعد زادا و لقد كان فیما مضى اذا اتت على الرجل اربعون سنة حاسب نفسه (20)؛ هر گاه شخصى به سن چهل سالگى برسد فرشتهاى از سوى خداوند در آسمان ندا مىدهد كه هنگام سفر نزدیك است، زاد و توشه سفر را مهیا كن و در گذشته هنگامى كه فردى به چهل سالگى مىرسید، با نفس خود محاسبه مىكرد.»
و از رسول گرامى اسلام نقل است كه « خداوند فرشتهاى را مامور كرده است تا در هر شب صدا بزند: « یا ابناء الاربعین ماذا اعددتم للقاء ربكم (21)؛ اى كسانى كه چهلمین بهار عمر خود را سپرى مىكنید! براى ملاقات با پروردگارتان چه چیزى آماده كردهاید [و چه پاسخى دارید] ؟!»
15 . تغذیه و اربعین
پیامبر اكرم صلى الله علیه و آله فرمود: « من ترك اللحم اربعین صباحا ساء خلقه (22)؛ هر كس چهل روز از خوردن گوشت خوددارى كند، اخلاقش بد خواهد شد.»
16 . چهل نفر هسته اولیه
زمانى كه برخى از یاران امام حسن مجتبى علیه السلام از وى درخواست كردند كه در مقابل ظلم و ستم زمامداران جور به ویژه معاویه قیام و مبارزه نماید، امام حسن علیه السلام فرمود: « لى اسوة بجدى رسول الله حین عبدالله سرا و هو یومئذ فى تسعة و ثلاثین رجلا فلما اكمل الله له الاربعین صاروا فى عدة و اظهروا امر الله فلو كان معى عدتهم جاهدت فى الله حق جهاده (23)؛ الگوى من در رهبرى امت، جدم رسول خدا صلى الله علیه و آله است، آن حضرت تا زمانى كه تعداد یارانش به سى و نه نفر رسیده بود، مخفیانه و غیرعلنى خدا را عبادت مىكرد [ و به مبارزه و تبلیغ علنى روى نیاورد]؛ اما از موقعى كه خداوند متعال تعداد مسلمانان را به چهل نفر رساند، [تبلیغ] دین خدا را آشكار كردند و اگر یاران من هم به تعداد آنها باشد، در راه خدا به جهاد و مبارزه شایسته دست مىزنم .»
17 . دریغ از چهل یاور راستین
على علیه السلام نیز با شكایت از مظلومیت و غربت خویش فرمود:« من بارها از مردم یارى خواستم اما به غیر از چهار نفر- زبیر، سلمان، ابوذر و مقداد – كسى جواب مثبت به من نداد.» سپس افزود:« لو كنت وجدت یوم بویع (اخوتیم) اربعین رجلا مطیعین لجاهدتهم (24)؛ اگر من در روز بیعت چهل یاور گوش به فرمان [و راستین] داشتم، با آنان مقابله و مجاهده مىكردم .»
18 . حقوق همسایه
رسول گرامى اسلام به منظور سالم سازى و ایجاد روحیه اعتماد و اطمینان به همدیگر و همچنین تقویت وحدت و انس و الفت در جامعه اسلامى درباره حدود همسایگى و رعایت حقوق آنان مىفرماید:« كل اربعین دارا جیران من بین یدیه و من خلفه وعن یمینه وعن شماله (25)؛ تا چهل خانه از چهار سوى منزل یك مسلمان، از رو به رو، پشت سر، از سمت راست و از سمت چپ، همسایه یك مسلمان به شمار مىآید .»
پیامبر صلى الله علیه و آله ضمن بیان این پیام حكیمانه، به حضرت على علیه السلام و سلمان و ابوذر و مقداد دستور داد كه در میان مسلمانان ندا دهند كه اى مردم! این حدود همسایگى است و: « انه لا ایمان لمن لم یامن جاره بوائقه (26)؛ كسانى كه همسایگانشان از شر و آزار آنان در امان نیستند، ایمان ندارند.»
19 . مهلت تا چهل روز
برخى از مسلمانان كه در رعایت مسائل دینى و حفظ ناموس خود اهل تسامح و تساهل هستند، مورد خشم و غضب الهى قرار مىگیرند و خداوند متعال به آنان چهل روز مهلت مىدهد كه خود و خانوادههایشان را اصلاح كنند و در صورت ادامه سهلانگارى و بىتفاوتى چشم و قلبشان وارونه شده و از دیدن حقیقت ناتوان مىگردند . رسول اكرم صلى الله علیه و آله فرمود: هر گاه مردى در محیط خانواده خود عمل ناپسند و زشتى را مشاهده كند و در مورد آن حساسیت و غیرت دینى از خود نشان ندهد و اعضاء خانوادهاش را از ارتكاب گناه و معصیت باز ندارد و در صدد اصلاح برنیاید، خداوند متعال پرندهاى سفید را مامور مىكند كه چهل صبح بر در خانه وى پرهایش را بگسترد و هنگام ورود و خروج آن مرد مسامحه كار، بگوید: اصلاح كن! اصلاح كن! غیرت داشته باش! غیرت داشته باش! اگر خانوادهاش را اصلاح كرد كه چه بهتر وگرنه آن پرنده سفید بال هایش را به چشم هاى او مىكشد و بعد از آن بعد او وارونه مىبیند؛ یعنى خوبی ها را خوب نمىبیند و بدی ها را بد نمىبیند.» (27)
20 . بهداشت فرزندان
پیامبر بزرگوار اسلام صلى الله علیه و آله با اشاره به لزوم ختنه كردن نوزادان پسر مىفرماید:« اختنوا اولادكم یوم السابع فانه اطهر و اسرع لنبات اللحم فقال ان الارض تنجس ببول الاغلف اربعین یوما (28)؛ نوزادان خود را در روز هفتم ختنه كنید، این عمل براى پاكیزگى و سلامت و رشد آنان تاثیر فراوان دارد و زمین از بول فردى كه ختنه نشده تا چهل روز آلوده مىماند .»
21 . تسبیح حیوانات
امام صادق علیه السلام فرمود:« حضرت داود علیه السلام در یكى از شب ها با حال خوشى زبور را تلاوت مىكرد و از حالات معنوى خود لذت مىبرد. آن شب به نظرش آمد كه شب زنده دارى خوبى داشته است و از این جهت شگفت زده شد . در آن حال قورباغهاى از زیر صخرهاى از سوى خداوند متعال به سخن آمد و گفت: « یا داود تعجبت من سهرك لیلة و انى لتحت هذه الصخرة منذ اربعین سنة ماجف لسانى عن ذكر الله تعالی(29)؛ اى داود! آیا از شب زنده دارىات به شگفت آمدهاى؟ من چهل سال است كه در زیر این صخره زبانم به ذكر الهى مترنم است .»
22 . كرامت نام حضرت محمد صلى الله علیه و آله
حضرت على علیه السلام – در ضمن روایتى طولانى در منقبت حضرت خاتم الانبیاء صلى الله علیه و آله – فرمود:« روزى یكى از علماء یهود به حضور پیامبر صلى الله علیه و آله آمد و سؤالات متعددى از آن حضرت پرسید و پاسخ هاى وافى دریافت كرد و مسلمان شد . سپس الواحى بیرون آورد و در مقابل پیامبر قرار داد و گفت: این از جمله صفحات توراتى است كه به حضرت موسى بن عمران علیه السلام نازل شده است. من فضائل تو را در آنها مىخواندم و شك مىكردم و چهل سال تمام نام تو را پاك مىنمودم؛ اما قسم به آن خدایى كه تو را به حق و راستى مبعوث فرموده است، هر گاه نامت را از تورات پاك نمودم، دوباره آن را در آنجا ثبت شده مىیافتم .» (30)
23 . اربعین در قرآن
در برخى از آیات قرآن به واژه «اربعین» اشاره شده است، مثل: فرازى از قصه حضرت موسى علیه السلام كه مىفرماید: « و اذ واعدنا موسى اربعین لیلة» (31)؛ «[ به یاد آورید] آن هنگامى را كه با موسى علیه السلام ( براى یافتن پیام هاى آسمانى) چهل شب وعده قرار گذاشتیم .»
نیز مىفرماید:« و واعدنا موسى ثلاثین لیلة و اتممناها بعشر فتم میقات ربه اربعین لیلة» (32)؛ « و ما با موسى سى شب وعده گذاشتیم، سپس آن را با ده شب دیگر تكمیل نمودیم . به این ترتیب، میعاد پروردگارش با چهل شب تمام شد.»
قرآن كریم در مورد نافرمانى بنىاسرائیل از حضرت موسى علیه السلام و سرپیچى آنان از دستورات الهى و مجازات آن گروه از یهودیان با چهل سال سرگردانى، مىفرماید: « فانها محرمة علیهم اربعین سنة یتیهون فى الارض فلا تاس على القوم الفاسقین» (33) ؛ « این سرزمین مقدس تا چهل سال بر آنها ممنوع خواهد بود و آنان همواره در مدت چهل سال در این بیابان سرگردان هستند، پس تو درباره سرنوشت این جمعیت گناهكار ناراحت نباش!»
24 . مجاهد دار به دوش
دعبل بن على خزاعى، از شاعران متعهد و شجاع اهل بیت علیهم السلام است كه از دست مبارك حضرت رضا علیه السلام به كسب مدال افتخار و عطایاى مادى و معنوى نائل شد . او وصیت كرد قصیده معروف خود به نام « مدارس آیات» را – كه مورد تایید اهل بیت علیهم السلام قرار گرفت – در كفنش بنویسند . زبان گویاى وى آن چنان برنده بود كه حكمرانان ستمگر را به هراس مىانداخت .
ابن مدبر مىگوید:« روزى به دعبل گفتم: من مردى بىباك و با شهامت مثل تو ندیدهام كه این چنین بىپروا در اشعار خود به زمامداران ستمگرى، مثل مامون مىتازى و حقائق را در قالب شعرهاى گویا و بلیغ به گوش مردم مىرسانى . دعبل در مقابل هشدار ابن مدبر، با صلابت خاصى كه از عشق او به اهل بیت علیهم السلام ریشه مىگرفت، چنین گفت: « یا ابا اسحاق! انى احمل خشبتى مذ اربعین سنة ولا اجد من یصلبنى علیها (34)؛ اى ابا اسحاق! من چوبه دار خودم را چهل سال است كه با خود حمل مىكنم، اما هنوز كسى را نیافتهام كه مرا بر آن بیاویزد.»
شیعه یعنى دعبل چشم انتظار مىكشد بر دوش خود چل سال دار
شیعه یعنى همچو امثال كمیل سر نهد بر خاك پاى اهل بیت
25 . ارزش عدالت گسترى
امام موسى بن جعفر علیهماالسلام در تفسیر آیه « یحیى الارض بعد موتها» فرمود: « خداوند زمین را با قطرات باران احیاء نمىكند، بلكه با مردان عدالت گستر زنده مىگرداند … و این عمل از منافع مادى چهل روز باران بهتر و پربارتر است.» (35)
26 . هشدار به محتكران
امام صادق علیه السلام به تاجرانى كه براى منافع مادى خود اجناس مورد نیاز مردم را انبار كرده، با قیمت هاى گزاف مىفروشند، شدیدا هشدار مىدهد و مىفرماید:« الحكرة فى الخصب اربعون یوما و فى الشدة و البلاء ثلاثة ایام فمازاد على الاربعین یوما فى الخصب فصاحبه ملعون و مازاد على ثلاثة ایام فى العسرة فصاحبه ملعون (36) ؛ مدت احتكار جنس هاى مورد نیاز مردم در روزگار فراوانى، چهل روز است و در روزهاى سخت فقط سه روز . اگر بازرگانى در ایام فراوانى جنس، بیش از چهل روز و در هنگام دشوارى بیش از سه روز انبار كند، لعنت خدا بر او باد .»
27 . چله نشینى براى حاجت
مولاى متقیان على علیه السلام فرمود:« خداوند متعال به حضرت داود وحى كرد:« انك نعم العبد لولا انك تاكل من بیت المال ولا تعمل بیدك شیئا»؛ «اى داود! اگر از بیتالمال تغذیه نمىكردى و از دست رنج خودت امرار معاش مىنمودى، چقدر بنده خوبى بودى!»
حضرت داوود چهل صبح با ناله و زارى به درگاه احدیت استغاثه كرد و از خداوند خواست تا مشكل او را رفع نماید. خداوند متعال نیز مقدمات آهنگرى را در اختیار او گذاشت . به این ترتیب، حضرت داوود، به كار زره سازى پرداخت. او هر روز یك زره مىساخت و به هزار درهم مىفروخت تا این كه با ساختن سیصد و شصت زره كه به مبلغ سیصد و شصت هزار درهم فروخت، سرمایهاى به دست آورد و از بیتالمال بى نیاز شد .» (37)
28 . زیارت اربعین از نشانه هاى ایمان و تشیع
امام حسن عسكرى علیه السلام فرمود: «علامات المؤمنین خمس: صلاة الاحدى والخمسین و زیارة الاربعین والتختم فى الیمین و تعفیرالجبین و الجهر ببسم الله الرحمن الرحیم (38)؛ نشانههاى مؤمنان (شیعیان) پنچ چیز است: خواندن پنجاه و یك ركعت نماز در هر روز (17 ركعت واجب و 34 ركعت نافله)، زیارت اربعین امام حسین علیه السلام، داشتن انگشتر در دست راست، و ساییدن پیشانى به خاك، و بلند خواندن بسم الله الرحمن الرحیم در نمازها .»
29 . چهل روز گریه بر امام حسین علیه السلام
امام صادق علیه السلام در روایتى به بیان گریه موجودات عالم بر سالار شهیدان پرداخته، به زراره مىفرماید: « یا زرارة! ان السماء بكت على الحسین علیه السلام اربعین صباحا بالدم و ان الارض بكت اربعین صباحا بالسواد و ان الشمس بكت اربعین صباحا بالكسوف والحمرة … و ان الملائكة بكت اربعین صباحا على الحسین علیه السلام (39)؛ اى زراره! آسمان چهل روز بر حسین علیه السلام خون گریه كرد و زمین چهل روز براى عزاى آن حضرت گریست به تیره و تار شدن و خورشید با كسوف و سرخى خود چهل روز گریست … و ملائكه الهى براى آن حضرت چهل روز گریستند .»
30 . فرازى از زیارت اربعین
صفوان بن مهران جمال مىگوید: مولایم حضرت صادق علیه السلام زیارت اربعین را به من آموخت و فرمود: « در روز اربعین جدم حسین علیه السلام را این چنین زیارت كن: السلام على ولى الله و حبیبه …» در بخشى از آن زیارت كه با مضامین عالى عرفانى و معنوى بیان شده است، چنین مىخوانیم:« و بذل مهجته فیك لیستنقذ عبادك من الجهالة و حیرة الضلالة (40)؛ [خداوندا! من شهادت مىدهم كه] حضرت حسین علیه السلام جان را در راه تو تقدیم كرد تا بندگان تو را از جهالت و بىخبرى رها سازد و از حیرت و سرگردانى و گمراهى نجات دهد .»
پىنوشت ها:
1- من لایحضره الفقیه، ج1، ص166، ح472/ مستدرك سفینة البحار، ج4، ص64 .
2- مستدرك الوسائل، ج2، ص471 .
3- الكافى، ج2، ص509، ح 5 .
4- بحارالانوار، ج90، ص389 .
5- كاشف الغطاء، ج1، ص246 .
6- الكافى، ج2، ص487 .
7- همان، ج3، ص174، ح1 .
8- احقاف/15 .
9- عیون اخبار الرضا علیه السلام، ج1، ص74، ح321 .
10- الخصال، ج2، ص541، ح14 .
11- مكارم الاخلاق، ص465 .
12- الصراط المستقیم، ج2، ص181 .
13- بحارالانوار، ج13، ص50 .
14- تاریخ یعقوبى، ج2، ص22 .
15- كشف الغمه، ج1، ص14 .
16- الخصال، ج2، ص541، ح15 .
17- مستدرك الوسائل، ج17، ص57 .
18- مشكاة الانوار، ص295 .
19- همان .
20- مستدرك الوسائل، ج12، ص156/ مجموعه ورام، ج1، ص35 .
21- مستدرك الوسائل، ج12، ص157 .
22- همان، ج16، ص305 .
23- مستدرك الوسائل، ج11، ص77 .
24- همان، ص74 .
25- وسائل الشیعة، ج12، ص132 .
26- مستدرك الوسائل، ج 8، ص431 .
27- الجعفریات، شیخ صدوق، ص89 .
28- مكارم الاخلاق، ص230 .
29- بحارالانوار، ج61، ص50 .
30- الخصال، ج2، ص356 .
31- بقره/51 .
32- اعراف/141 .
33- مائده/26 .
34- العدد القویه، ص292 .
35- تهذیب الاحكام، ج10، ص146 .
36- الكافى، ج5، ص165 .
37- وسائل الشیعه، ج17، ص37 .
38- مصباح المتهجد، ص787 .
39- مستدرك الوسائل، ج10، ص314، با تلخیص .
