شناسنامه امام حسین علیه السلام

• مقام: امام سوم
• نام: حسين
• لقب: سيدالشهدا
• کنيه: ابوعبدالله
• نام پدر: علي
• نام مادر: فاطمه
• تاريخ ولادت: سوم شعبان سال چهارم هجري قمري در مدينه
• مدت امامت: 11 سال
• مدت عمر: 57 سال
• تاريخ شهادت: روز عاشوراي سال 61 هجري قمري در کربلا
• قاتل: پس از آن که در اثر جراحات فراوان در ميدان نبرد افتاده بود، شمر لعن الله عليه با دوازده ضربه سر نازنين آن حضرت را جدا کرد.
• محل دفن: کربلا
• تعداد فرزند: 4 پسر، 3 دختر.

نمايي از زندگاني امام علیه السلام ابو عبدالله حسين بن علي بن ابي طالب عليهم السلام

سومين امام از اهل بيت علیهم السلام طاهرين و دومين نواده رسول خدا صلی الله علیه و آله و يکي از دو سرور جوانان اهل بهشت و دو گل خوشبوي محمد مصطفي و يکي از پنج نفر اصحاب کساء است. او سرور شهيدان نام داشت و مادرش فاطمه دخت رسول الله صلی الله علیه و آله بود.

ميلاد شريف امام

در سوم ماه شعبان در شهر مدينه به دنيا آمد. برخي گويند تولد آن حضرت در پنجم شعبان سال سوم يا چهارم هجري بوده است. حاکم در کتاب مستدرک، از محمد بن اسحاق ثقفي به سند خود از قتاده آورده است که آن حضرت در نيمه اول ماه پنجم از سال ششم هجري تولد يافته است. گروهي تولد امام را در اواخر ربیع الاول دانسته ‏اند و گروهي ديگر در سوم يا پنجم جمادی الاول، اما قول مشهور تولد آن حضرت را در ماه شعبان و مدت حمل آن حضرت را شش ماه ذکر مي ‏کند.

در سيره امام حسن علیه السلام به اين روايت اشاره کرديم که ميان ولادت امام حسن علیه السلام و حمل امام حسين علیه السلام يک طهر فاصله و مدت حمل امام حسين علیه السلام شش ماه بوده است، و اين نکته را نيز يادآور شديم که اين روايت با قول مشهوري که در تاريخ ولادت آن ها ذکر گرديده هماهنگ نبوده است، زيرا ولادت امام حسن علیه السلام در پانزدهم ماه رمضان، و امام حسين علیه السلام بنا بر قول مشهور در پنجم ماه شعبان بوده و با اين حساب فاصله ميان ميلاد دو برادر همان ده ماه و بيست روز بوده است.

از يک سو مي‏ توان اين روايت را چنين توجيه کرد که ولادت امام حسين علیه السلام در اواخر ربيع الاول بوده و از سوي ديگر روايتي است که از تاريخ ولادت امام حسن علیه السلام و مدت حمل امام حسين علیه السلام استنباط شده است. به اين ترتيب که فاصله ميان تولد امام حسن علیه السلام و حمل امام حسين علیه السلام يک طهر و مدت حمل امام حسين شش ماه بوده است. والله اعلم.

اما حاکم در مستدرک از محمد بن اسحاق به سند خود از قتاده آورده است که حضرت فاطمه سلام الله علیها یک سال و ده ماه پس از تولد امام حسن علیه السلام امام حسين علیه السلام را به دنيا آورد. همين که امام حسين علیه السلام به دنيا آمد وي را نزد جدش رسول الله صلی الله علیه و آله بردند و تولد وي را به ايشان مژده دادند.

آن حضرت نيز در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه گفت. و پس از گذشت هفت روز او را حسين ناميد. براي او گوسفندي عقيقه کرد، و به مادر اين کودک دستور داد که موي سر فرزند خود را بتراشد و همانند برادرش امام حسن علیه السلام براي او نيز هم وزن موي سرش نقره به مستمندان بدهند. فاطمه سلام الله علیها اين دستور را به مرحله اجرا درآورد.

زبير بن بکار در کتاب انساب قريش آورده است که رسول الله صلی الله علیه و آله امام حسن علیه السلام و امام حسين علیه السلام را در روز هفتم نام گذاري کرد و اسم حسين را از نام حسن گرفت.

حاکم در کتاب، مستدرک، به سند صحيح از ابي رافع روايت کرده است که پيامبر صلی الله علیه و آله را مشاهده کردم که وقتي فاطمه سلام الله علیها حسين را به دنيا آورد، در گوش او اذان گفت. و در جاي ديگر از جعفر بن محمد و او از پدر خود و او نيز از پدر خود و او نيز از علي علیه السلام به سند صحيح روايت کرده است که: رسول الله صلی الله علیه و آله به فاطمه سلام الله علیها امر کرد وزن موي سر امام حسين علیه السلام را تعيين کند و به اندازه آن نقره صدقه دهد، و به وي فرمود: ران گوسفند عقيقه را به قابله ببخش.

و نيز در روايت ديگري مي ‏نويسد: رسول خدا صلی الله علیه و آله در روز هفتم ميلاد حسن و حسين براي آن دو عقيقه و در همان روز آن ها را نام گذاري کرد، و از خدا خواست که رنج و آزار را از آنان دور گرداند.

در روايت ديگري به سند خود از محمد بن علي بن حسين و او نيز از جد خود امام علی بن ابي طالب علیه السلام آورده است که رسول الله صلی الله علیه و آله گوسفندي را براي امام حسين علیه السلام عقيقه کرد، و به دختر خود فاطمه سلام الله علیها دستور داد موي سرش را بتراشند و آن را وزن کنند. اگر به اندازه يک درهم بود، مطابق آن نقره صدقه دهند.

حاکم در جاي ديگر به سند خود مي ‏نويسد: پيامبر صلی الله علیه و آله براي هر يک از امام حسن علیه السلام و امام حسين علیه السلام دو گوسفند که هر دو شبيه يکديگر و هم وزن بودند عقيقه کرد.

کنيه و لقب و نقش انگشتري امام

کنيه آن حضرت را ابو عبدالله و القاب وي را الرشيد، الوفي، الطيب، السيد، الزکي، المبارک، التابع لمرضاة الله، الدليل علي ذات الله و السبط نوشته‏ اند. اما بالاترين لقب همان است که جد بزرگوارش پيامبر صلی الله علیه و آله بر او و برادرش امام حسن علیه السلام نهاده و فرمود: حسن و حسين دو سرور جوانان اهل بهشتند. و در جاي ديگر رسول الله صلی الله علیه و آله امام حسين علیه السلام را به نام سبط خواند.

در کتاب، الفصول المهمة، نقش انگشتري وي، لکل اجل کتاب آمده، اما در کتاب وافي و غير آن که از امام صادق علیه السلام نقل گرديده، حسبي الله، و از امام رضا علیه السلام ان الله بالغ امره ذکر شده است و چنين به نظر مي ‏رسد که براي آن حضرت چند انگشتري با عباراتي که بدان ها اشاره شد وجود داشته است.

شاعر آن حضرت يحيي بن حکم و جماعتي ديگر را ذکر کرده‏ اند. دربان امام را اسعد هجري نوشته‏ اند. در زمان آن حضرت معاويه و يزيد سلطنت داشتند.

اولاد امام

فرزندان امام حسين علیه السلام را نه نفر ذکر کرده ‏اند، که شش نفر از آن ها پسر و سه نفر دختر بوده ‏اند. به اين ترتيب:

• 1 ـ علي اکبر، که در کربلا به شهادت رسيد. مادرش، ليلي، دختر ابي مرة بن عروة بن مسعود ثقفي نام داشت.
• 2 ـ علي اوسط.
• 3 ـ علي اصغر زين العابدين، که مادرش به نام شاه زنان يا ملکة النساء دختر کسري يزدگرد پادشاه ايران بود. به گفته شيخ مفيد، علي اکبر زين العابدين بوده و علي اصغر در کربلا به شهادت رسيده است. اما روايت اول که مي ‏گويد علي اکبر به شهادت رسيده مشهورتر است.
• 4 ـ محمد.
• 5 ـ جعفر که در حيات پدرش از دنيا رفت، و فرزندي از خود بر جاي نگذاشت. مادرش از قبيله قضاعيه بود.
• 6 ـ عبدالله شيرخوار که در دامان پدر خود به وسيله تير به شهادت رسيد.
• 7 ـ سکينة، که نام مادر او و مادر عبدالله، رباب، دختر امرئ القيس بن عدي بن اوس بن جابر بن کعب بن عليم که از قبيله کلبيه معديه بوده است.
• 8 ـ فاطمه، که مادرش ام اسحاق دختر طلحة بن عبدالله از قبيله تيميه بود.
• 9 ـ زينب.

درود و ثنا بر امام زين العابدين علیه السلام که از ميان فرزندان امام حسين علیه السلام که نسل آن حضرت از وي باقي مانده و نامش جاويد و سرمدي خواهد بود.

امام حسين علیه السلام بر اساس بيشتر منابع در مدينه در آغاز شعبان سال 4 قمری / ژانويه 626 میلادی متولد شد. بنابراين او هنگام مرگ پيامبر کودکي بيش نبود. از اين رو تنها مي ‌توانسته خاطراتي بسيار اندک از پدربزرگ خويش به ياد داشته باشد. شماري از احادیث، به ذکر عبارات محبت ‌آميزي که حضرت محمد صلی الله علیه و آله در مورد نوه‌هايش بکاربرده، پرداخته‌اند.

به عنوان مثال، “هر کس آن ها را دوست بدارد مرا دوست داشته و هر آن کس با ‌آن ها دشمني ورزد مرا دشمن داشته” و “امام حسن علیه السلام و امام حسين علیه السلام سيد جوانان بهشتند”. اين گفته نزد شيعيان از آن رو که از آن يکي از توجيهات اساسي خود را در مورد حق امامت فرزندان ساخته‌اند، داراي اهميت زيادي است. سيد شباب الجنه يکي از القابي است که شيعيان به هر يک از دو برادر مي ‌دهند.

احاديث ديگري، حضرت محمد صلی الله علیه و آله را با دو نوه ‌اش که بر زانوان او نشسته‌ اند و يا بر دوش او و يا حتي بر پشت او به هنگام نماز و در حال سجده قرار گرفته ‌اند نشان مي‌ دهد. شمار قابل ملاحظه ‌اي از اين گزارش ‌ها را عمدتاً ‌از مجموعه ‌هاي حديثي ابن حنبل و ترمذي جمع‌ آوري کرده است.

تعدادي از محدثين به اين تصاوير کوچک زيبا و واقع نما، جزيياتي افزوده‌اند که براي غيرمسلمان عجيب و غريب و در صورت وجود فرشتگان در آن ها، خيال پردازانه به نظر مي ‌آيد در حالي که نزد مسلمانان، از آن رو که معتقد به ديدار مستمر جبرئيل با حضرت محمد صلی الله علیه و آله مي‌ باشند، ‌اين گونه نيست؛ در ديگر اخباري که تحت عنوان “‌افسانه امام حسين علیه السلام در همين مدخل مي ‌خوانيم، نفوذ شيعه را به وضوح مي ‌يابيم. امام حسين علیه السلام دوران جواني را در سايه ‌سار پدرش و با فرمانبرداري از او گذراند. او در جنگ ‌هاي پدرش شرکت مي ‌جست. اسامي و القاب امام حسين علیه السلام.(1)

خداوند امام حسين علیه السلام را در تورات، “تسبير” و در اناجيل “طب” ناميد. هارون برادر موسي که از نام هايي که خداوند به پسران امام علی علیه السلام داده، اطلاع يافته بود، ‌همان نام ها را به پسران خويش داد. براي مطالعه فهرستي بلند و جالب از القاب امام حسين علیه السلام به شکل يک دعا(2) امام حسين علیه السلام و برادرش غالباً‌ به عنوان “حجت خدا بر زمين” ارجاع داده مي ‌شوند.(3)

آياتي از قرآن که شيعيان تفسير آن را درباره امام حسين علیه السلام دانسته اند:(4) يک نمونه، آيات 14 و 15 سوره احقاف است که درباره مادري حامله که رنج مي ‌کشد و با درد بچه مي ‌زايد، صحبت مي ‌کند؛ تفسير اين آيه اشاره به حضرت فاطمه سلام الله علیها دارد که امام حسين علیه السلام را حامله شده است و وقتي از حضرت محمد صلی الله علیه و آله مي ‌شنود که خداوند درباره سرنوشت نوه آينده‌ اش به او تسلي داده بيشتر ناراحت و غم زده مي ‌شود.

حروف مقطعهکهيعص را که سوره نوزدهم با آن آغاز مي ‌شود، خداوند براي زکريا اين گونه توضيح داده: ک= کربلا؛ ه= هلاک العتره؛ ي= يزيد؛ ع= عطشه؛ ص= صنبره.

اين توضيح صرفاً ‌جزيي از روايتي نسبتاً‌ غامض است.(5) که قسمتي از مجموعه ‌اي از مقايسه ‌هاي عجيب و غريب را ميان سرنوشت امام حسين علیه السلام و سرنوشت حضرت یحیی فرزند حضرت زکریا تشکيل مي ‌دهد (شايد به دليل اين بن مايه که سرهاي بريده در ظرفي نهاده شده‌ اند): زکريا که نام هاي پنج تن را از جبرئيل شنيده بود از اين واقعيت که هنگام تلفظ نام امام حسين علیه السلام چشمانش پر از اشک مي ‌شد اما هنگام تلفظ ديگر نام ها احساس شادي مي ‌کرد،‌ متعجب شده بود خداوند او را از سرنوشت نوه حضرت محمد صلی الله علیه و آله مطلع کرد، زکريا گريست و هق هق کنان از خداوند خواست تا به او نيز پسري بدهد که او نيز بتواند مصيبتي همچون مصيبتي که خداوند براي حضرت محمد صلی الله علیه و آله محبوبش مقرر کرده، تحمل نمايد.

خداوند به او پسري به نام يحيي اعطا کرد. در هر مرحله از سفر، از مکه به کوفه،‌ امام حسين علیه السلام، ‌يحيي را به ياد آورد. بر اساس گزارشي ديگر(6) خون امام حسين علیه السلام همچون خون يحيي خواهد جوشيد و خداوند براي خاموش کردن آن 7000 منافق، کافر و مسلمان شرور را خواهد کشت، همان طور که براي يحيي اين چنين کرد.

پي ‏نوشت

(×). اختصارات ذکر شده در این متن: بل= بلاذری؛ ط= طبری، ج 2؛ ارط= ابن رستم طبری؛ مفـ= مفید؛ اش= ابن شهر آشوب، ج 3؛ اکث= ابن کثیر، ج 8؛ محسن.ا= محسن امین.
(1). ارط، ص 73، اش،‌ ص 232.
(2). نک.اش، ص 232.
(3). نک. برای مثال، مف. ص 198.
(4). قس. مف. ص 199.
(5). اش، ص 237.
(6). اش، ص 238، قس، ص 234.

منبع: سیره معصومان، ج 4 / مجله اندیشه صادق، شماره 13 و 14

نویسنده: سید محسن امین / ال. واکسیاواگلیری