لعن بر چه کسانی جایز است؟

واژه لعن در لغت به معنای “طرد نمودن و دور ساختن از روى خشم است، که در آخرت کسانى که مشمول این واژه هستند به عقوبت می رسند و در دنیا از رحمت و توفیق الهى بریده و محرومند.”(1) به عبارتی می توان گفت که لعن به معنی دوری از رحمت و لطف الهی است. و آنچه نکوهش شده، ناسزاگويي و سب (دشنام) به خدايان مشرکان است.(2)  اگرچه خداوند در جایگاه عفو و رحمت،  بسیار ارحم الراحمین است و همیشه با دیده لطف و رحمت به بندگانش نگریسته، ولی در جایگاه تنبیه و مجازات، شدیدترین مجازات کننده است. آنچه از روایات برداشت شده است، این است که لعن بر چهار قسمت دسته بندی می شود.

1. لعن حرام: لعنت مؤمن و کسی که مستحق لعنت نیست حرام است. رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم ) فرمودند: “هرگاه لعنت از دهان لعنت گر خارج شود، نگاه می کند, اگر راهی به سوی آن چیزی که متوجه آن شده است یافت به طرفش می رود وگرنه به طرف کسی که از دهانش خارج شده است برمی گردد.”(3)

2. لعنت مکروه: لعنت حیوانات است، که انسان حیوانی را لعن کند.

3. لعنت جایز: لعنت کافران (4)، لعنت ظالمین و کسانی که به خداوند دروغ می بندند (5). لعنت مردان زن نما و زنان مردنما. بدعت آورندگان در دین، کسی که پدر و مادر خویش را لعن کند. رشوه دهنده و رشوه گیرنده و واسطه میان آن دو. کسی که بین مرد و زنی دشمنی کند تا میان آنها جدایی افکند. کسی که میان مؤمنان سخن چینی کند، کسی که تقدیر خدا را دروغ بداند. رباخوار و ربادهنده و گواهان بر ربا. کسی که احترام مسجد را نگه ندارد. زن آوازه خوان و… (6)

4. لعنت مستحب: لعنت به کسانی که خدا و رسولش(ص) را اذیت کنند (7). کسانی که به زنان پاک دامن و مؤمن تهمت زنا می زنند (8). کسانی که دشمن دین و اهل بیت پیامبر(ص) هستند.

در دنیایی که بر خدا و محمد(صلی الله علیه وآله وسلم) و اولادش(علیهم السلام) جفا و ظلمی ابدی شده است، چگونه باید بر ستمکاران و کسانی که علیه خدا و دینش و رسول او و آلش جنگیدند برخورد کنیم؟ حقیقت این است که افراد و گروه هایی در قرآن و روایات مورد لعن قرار گرفته اند، که یا ظالم بوده اند و یا کافر و یا منافق. در اینجا چند نمونه از کسانی را که در قرآن مورد لعن واقع شده اند می آوریم و سپس در مطالب بعدی، به برخی از لعن های موجود در زیارت عاشورا می پردازیم.

1-کتمان کنندگان حقیقت: “إِنَّ الَّذینَ یَکْتُمُونَ ما أَنْزَلْنا مِنَ الْبَیِّناتِ وَ الْهُدى‏ مِنْ بَعْدِ ما بَیَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِی الْکِتابِ أُولئِکَ یَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَ یَلْعَنُهُمُ اللاَّعِنُونَ”  کسانى که دلایل روشن، و وسیله هدایتى را که نازل کرده‏ ایم، بعد از آنکه در کتاب براى مردم بیان نمودیم، کتمان کنند، خدا آنها را لعنت مى‏ کند؛ و همه لعن‏ کنندگان نیز، آنها را لعن مى ‏کنند. (سوره بقره، آیه 159)

2-قاتل مؤمن: “وَ مَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ خالِداً فیها وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ لَعَنَهُ وَ أَعَدَّ لَهُ عَذاباً عَظیما”ً   و هر کس، فرد با ایمانى را از روى عمد به قتل برساند، مجازاتِ او دوزخ است؛ در حالى که جاودانه در آن مى ‏ماند؛ و خداوند بر او غضب مى‏ کند؛ و او را از رحمتش دور مى‏ سازد؛ و عذاب عظیمى براى او آماده ساخته است. ( سوره نساء، آیه 93)

3-ستمگر و متجاوز: “لُعِنَ الَّذینَ کَفَرُوا مِنْ بَنی‏ إِسْرائیلَ عَلى‏ لِسانِ داوُدَ وَ عیسَى ابْنِ مَرْیَمَ ذلِکَ بِما عَصَوْا وَ کانُوا یَعْتَدُون”   کافران بنى اسرائیل، بر زبان داوود و عیسى بن مریم، لعن(و نفرین) شدند! این بخاطر آن بود که گناه کردند، و تجاوز مى‏ نمودند. (سوره مائده، آیه 78)

4-اذیت کننده خدا و رسول: إ”ِنَّ الَّذینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهیناً”    آنها که خدا و پیامبرش را آزار مى ‏دهند، خداوند آنان را از رحمت خود در دنیا و آخرت دور ساخته، و براى آنها عذاب خوارکننده‏اى آماده کرده است. (سوره احزاب، آیه ‏57)

5-نکته قابل توجه آن است که اگر از طرف خداوند و یا پیامبر(ص) و ائمه (علیهم السلام) عده ای مورد لعن و نفرین قرار گرفته اند؛ به این جهت است که این افراد کسانی بوده اند که تمام راه های رسیدن به الطاف خداوند را به سوی خود بسته و غرق در گناه و مخالفت با او و ظلم به بندگان، مخصوصاً ظلم به اولیای او شده اند، به طوری که دیگر امیدی به نجاتشان نیست. رسول خدا (ص) می فرمایند:

“من هفت طایفه را لعن کرده ‏ام و خداوند و هر پیغمبر مستجاب الدعوة نیز لعنشان نموده ‏اند. عرض شد آنان چه کسانی هستند؟ فرمودند: کسى که به کتاب خدا بیفزاید، و کسى که تقدیرات الهى را دروغ پندارد، و کسى که با روش من مخالفت ورزد، و کسى که در باره اولاد من آنچه را که خداوند حرام فرموده است روا دارد، و کسى که با توسل به زور بر مردم مسلط شود تا آن را که خداوند خوارش کرده عزیز کند و آن را که خداوند عزیز نموده خوار گرداند، و کسى که بیت المال مسلمانان را صرف منافع شخصى نموده و این عمل را روا دارد، و کسى که حلال خداوند را حرام شمارد”(9)

البته موارد لعن به موارد بالا ختم نمی شود، بلکه اگر بر روایات و احادیث مطالعه داشته باشیم، خواهیم دید که موارد جزیی زیادیست که مورد لعن و نفرین خدا و رسول گرامیش(ص) قرار خواهد گرفت. برای مثال می توان به مجموعه گناهان کبیره و احادیثی که در مورد بعضی موضوعات آمده است، مراجعه فرمایید.

در مطالب بعدی،  به لعن در زیارت عاشورا و کسانی که در آن زیارت مورد لعن ابدی خداوند قرارگرفته اند، خواهیم پرداخت.

پی نوشت:
1.مفردات قرآنی، ماده لعن، به نقل از وبلاگ مائده الهی. مطلب “وجود لعن در زیارت عاشورا”.
www.1borhan1.parsiblog.com
2. “تسبوا الذين يدعون من دون الله فيسبوا الله عدوا بغير علم”؛.. و آنهايي را که جز خدا مي خوانند دشنام مدهيد که آنان از روي دشمني به ناداني خدا را دشنام خواهند داد» (انعام، آيه 108).
3. به نقل از سایت پرسمان دانشجویی. مطلب ” منظور پنج لعن زیارت عاشورا چه کسانی است؟”
www.porseman.org
4. سوره احزاب آیه 64
5. سوره هود آیه 18
6. ميزان الحكمه ،  محمد محمدی ری شهری، مترجم: حمید رضا شیخی، انتشارات دارالحدیث،  چاپ سوم، 1381. ج 11، صص 5331- 5324
تمامی احادیث ذکر شده در این مبحث از میزان الحکمه است. و برای مطالعه بیشتر به این کتاب ارزشمند مراجعه فرمایید.
7. سوره احزاب آیه 57
8. سوره نور آيه 23 ،  سوره هود آيات 60 و 99 ،  سوره قصص آيه 42
9. کتاب خصال شیخ صدوق، سید احمد قهری زنجانی.  انتشارات علمیه اسلامی، چاپ اول، تهران، ج 2، ص 391، به نقل از سایت اسلام پدیا.
www.islampedia.ir

ماءمعین