ماه ذی‌الحجه
ماه ذی‌الحجه دوازدهمین و آخرین ماه از ماههای قمری و همچنین از ماههای حرام و ماههای حج است. این ماه از ماههای بسیار شریف است، دهه اول آن فضیلت بسیاری دارد و از ایام معلومات است که در قرآن به آن اشاره شده است. روزه گرفتن در 9 روز اول آن بسیار ثواب دارد و پاداشش برابر پاداش یک عمر روزه است.
محدث قمی اعمال و اذکار و ادعیه و نمازهای مستحبی این ماه را در مفاتیح الجنان برشمرده است. وقایع بسیار مهمی در این ماه روی داده که در زیر به آن‌ها اشاره می‌‌شود:
ازدواج حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها با امیرالمومنین امام علی علیه‌السلام (روز ششم ذی‌الحجه سال دوم)، شهادت حضرت امام باقر علیه‌السلام (روز هفتم ذی‌الحجه سال 114 قمری)، ترویه و کوچ حاجیان از مکه، شهادت حضرت مسلم بن عقیل علیه‌السلام در سال 59 قمری، هجرت انتصاب امیرالمومنین علی علیه‌السلام به جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و عید سعید غدیر (روز هیجدهم سال دهم) و قتل عثمان بن عفان خلیفه سوم، (روز هیجدهم سال 35)، روز مباهله پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم با مسیحیان نجران (روز بیست و چهارم)، بیعت مردم با امام علی علیه‌السلام و تصدی خلافت ظاهری امام (روز بیست و پنجم ذی‌الحجه سال 35 قمری) و قتل عمر خطاب به دست ابولؤلؤ (روز بیست و نهم). روز نهم این ماه عرفه و روز دهمش روز عید قربان است.
اعمال ماه ذی‌الحجه
بدان كه اين ماه از ماه‌هاى شريفه است و وقتى كه اين ماه مى‌آمد صلحاى صحابه و تابعين اهتمام عظيم در عبادت مى‌كردند و دهه اول آن ايامش، ايام معلومات و در نهايت فضيلت و بركت است و از رسول خدا صلى الله عليه و آله مرويست كه عمل خير و عبادت در هيچ ايامى نزد حق تعالى محبوب‌تر از اين دهه نيست و از براى دهه چند عمل است:
- 1- روزه گرفتن نه روز از اول اين دهه كه ثواب روزه تمام عمر دارد.
- 2- خواندن دو ركعت نماز در بين نماز مغرب و عشاء در تمام شب‌هاى اين دهه به اين صورت كه در هر ركعت بعد از حمد يك مرتبه توحيد و سپس آيه «و واعدنا موسى» را بخواند تا با ثواب حاجيان شريك شود.
- 3- از روز اول تا روز عرفه بعد از نماز صبح پيش از مغرب اين دعاى صادقى (امام صادق علیه‌السلام) را بخواند: اللهم هذه الايام التى فضلتها…
- 4- در هر روز از دهه بخواند پنج دعايى را كه جبرئيل براى حضرت عيسى عليه‌السلام هديه آورده است.
- 5- نیم ساعت قبل از زوال خورشید دو رکعت نماز، در هر رکعت بعد از حمد و توحید، ده بار سوره قدر خوانده شود.
- 6- بخواند تهليلات علويه را و اگر روز ده مرتبه بخواند بهتر است.
“لا اله الا الله عدد الليالى والدهور لا اله الا الله عدد امواج البحور لا اله الا الله و رحمته خير مما يجمعون لا اله الا الله عدد الشوك والشجر لا اله الا الله عدد الشعر والوبـر لا اله الا الله عدد الحجر والمدر لا اله الا الله عدد لمح العيون لا اله الا الله فى الليل اذا عـسعس والصبح اذا تنفس لا اله الا الله عدد الرياح فى البرارى والصخور لا اله الا الله من الان الى يوم ينفخ فى الصور.”
منبع: هدایة الانام الی وقایع الایام، ص 44/ مفاتیح الجنان، ص 455.
نویسنده یا گردآورنده: محدث قمی/ شیخ عباس قمی
نماز روز اول ذي الحجة
روایت شده که محمد بن على حلبى روز جمعه خدمت امام صادق عليه السلام شرفياب شد و سؤال كرد كه مى خواهم مرا عملى تعليم فرمايى كه بهترين اعمال باشد در اين روز حضرت فرمود:
كه من نمى دانم كسى را كه بزرگتر باشد نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله از حضرت فاطمه عليها السلام و نمى دانم چيزى را افضل از آن چه تعليم كرد پيغمبر صلى الله عليه و آله فاطمه عليها السلام را فرمود: كه هر كه صبح كند در روز جمعه پس غسل كند و قدم ها را بگستراند و چهار ركعت نماز كند به دو سلام بخواند.
در ركعت اول بعد از حمد، سوره اخلاص پنجاه مرتبه.
و در ركعت دوم بعد از سوره حمد و سوره العاديات پنجاه مرتبه.
و در ركعت سوم بعد از حمد سوره الزلزال پنجاه مرتبه.
و در ركعت چهارم بعد از حمد إذا جاء نصرالله پنجاه مرتبه. و اين سوره نصر است و آخر سورهاى است كه نازل شده و چون از نماز فارغ شود اين دعا بخواند:
إِلَهِي وَ سَيِّدِي مَنْ تَهَيَّأَ أَوْ تَعَبَّى أَوْ أَعَدَّ أَوِ اسْتَعَدَّ لِوِفَادَةِ مَخْلُوقٍ
اى خداى من و سيد من هر كه بر در مخلوقى به اميد لطف و عطا و منفعت و فضل و احسان و جايزه مى رود و براى عرض حاجت خود را ساخته و مهيا و آماده و مستعد مى گرداند
رَجَاءَ رِفْدِهِ وَ فَوَائِدِهِ وَ نَائِلِهِ وَ فَوَاضِلِهِ وَ جَوَائِزِهِ فَإِلَيْكَ يَا إِلَهِي كَانَتْ تَهْيِئَتِي وَ تَعْبِئَتِي وَ إِعْدَادِي وَ اسْتِعْدَادِي رَجَاءَ فَوَائِدِكَ وَ مَعْرُوفِكَ وَ نَائِلِكَ وَ جَوَائِزِكَ
اى خدا به درگاه تو اين گونه ساخته و آماده و مهيا و مستعد به اميد عطا و جود و بخشش و احسان و جايزه تو آمدهام
فَلاَ تُخَيِّبْنِي مِنْ ذَلِكَ يَا مَنْ لاَ تَخِيبُ عَلَيْهِ مَسْأَلَةُ السَّائِلِ وَ لاَتَنْقُصُهُ عَطِيَّةُ نَائِلٍ
پس خدايا مرا از آن بخشش ها محروم مكن اى كسى كه سائلى را در سؤال محروم نخواهى كرد و گنج عطاى تو از بخشش كم نخواهد گشت
فَإِنِّي لَمْ آتِكَ بِعَمَلٍ صَالِحٍ قَدَّمْتُهُ وَ لاَشَفَاعَةِ مَخْلُوقٍ رَجَوْتُهُ أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ بِشَفَاعَتِهِ
و من بر در احسانت نه به اتكاء بر عمل صالحى كه انجام دادهام آمدهام و نه هيچ مخلوقى را غير محمد و آل محمد رحمت هاى تو بر او و بر ايشان براى تقرب به درگاهت شفيع آوردهام
إِلاَّ مُحَمَّداً وَ أَهْلَ بَيْتِهِ صَلَوَاتُكَ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمْ
أَتَيْتُكَ أَرْجُو عَظِيمَ عَفْوِكَ الَّذِي عُدْتَ بِهِ عَلَى الْخَطَّائِينَ عِنْدَ عُكُوفِهِمْ عَلَى الْمَحَارِمِ
به درگاهت آمدهام به اميد عفو بزرگ تو كه براى خطا كارانى آماده ساخته اى كه عمرى بر گناهان اصرار كردهاند
فَلَمْ يَمْنَعْكَ طُولُ عُكُوفِهِمْ عَلَى الْمَحَارِمِ أَنْ جُدْتَ عَلَيْهِمْ بِالْمَغْفِرَةِ
و طول مدت اصرارشان بر گناهان تو را مانع از عفو و مغفرت بر آن ها نگرديد
وَ أَنْتَ سَيِّدِي الْعَوَّادُ بِالنَّعْمَاءِ وَ أَنَا الْعَوَّادُ بِالْخَطَاءِ
و تو سيد من هستى و بخشش و احسان عادت و ذاتى توست چنان كه گناهكارى عادت من است
أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ أَنْ تَغْفِرَلِي ذَنْبِيَ الْعَظِيمَ
و از تو درخواست مى كنم به حق محمد و آل پاكش كه از گناه بزرگ من درگذرى
فَإِنَّهُ لاَيَغْفِرُ الْعَظِيمَ إِلاَّ الْعَظِيمُ يَا عَظِيمُ يَا عَظِيمُ يَا عَظِيمُ يَا عَظِيمُ يَا عَظِيمُ يَا عَظِيمُ يَا عَظِيمُ
كه گناه بزرگ را كسى غير تو اى خداى بزرگ نمى بخشد اى خداى بزرگ اى خداى بزرگ اى خداى بزرگ اى خداى بزرگ اى خداى بزرگ اى خداى بزرگ اى خداى بزرگ.
منبع: مفاتيح الجنان، انتشارات اسوه، قم، ص 42
مولف: شیخ عباس قمی
