مسجد پر غوغا

مراسم آغاز تجدید بنای مسجد جمکران در سال ۱۳۴۷

قرن‌ها از ساخت مسجد صاحب‌الزمان (عج) در روستای جمکران قم می‌گذرد و این مسجد در کنار مسجد تاریخی سهله در شهر کوفه عراق در راستای ترویج مهدویت مورد علاقه و اقبال شیعیان بوده‌اند. با این حال حدود یک دهه است که مسجد جمکران معرکه آرا و دیدگاه‌های سیاسیون و روحانیون و روشنفکران قرار گرفته و هر یک سعی دارند با ذکر دلایلی حقانیت باور خود درباره سندیت و اعتبار این مسجد را عرضه کنند. این جدال از دوره اصلاحات و ترویج بی‌سابقه زیارت این مسجد از سوی یک جریان سیاسی آغاز شد و پس از قدرت گرفتن این جریان در سال ۸۴، جدال‌ها به اوج رسید و منتقدین جریان حاکم تا نفی سندیت مسجد نیز پیش رفتند.

در تازه‌ترین مباحث مرتبط با مسجد جمکران، آیت‌الله‌العظمی موسوی اردبیلی در گفتگویی با روزنامه جمهوری اسلامی که خود در چند سال اخیر از مخالفان سندیت و اعتبار جمکران بوده (اینجا و اینجا)، از نگاه منفی امام خمینی به این مسجد خبر داده و گفته‌اند: «من اصلاٌ ندیدم ایشان جمکران برود … من می‌رفتم، زیاد هم می‌رفتم ولی نه برای امام زمان، بلکه برای اینکه برویم آنجا تفریح. با دوستانی مثل [آیت‌الله] آقا سید ابوالفضل میرمحمدی، [مرحوم آیت‌الله] آقای آذری [قمی] ،  [مرحوم آیت‌الله] آقا سید مهدی روحانی چند نفری می‌رفتیم آنجا و گاهی وقت‌ها کباب درست می‌کردیم، باهم می‌خوردیم. بعد در کوهها پیاده روی می‌کردیم. امام این کاره نبود و از این کارها نمی‌کرد.[مسجد جمکران] یک جای مخروبه‌ای بود که دو سه ایوان داشت، کسی هم نمی‌آمد. ما روزهای پنج شنبه جمعه می‌رفتیم. جمکران بعدها رواج پیدا کرد. ولی می‌گویند آن شیخی که خواب دیده – آقاشیخ حسن- و حضرت(ع) به او گفته آنجا مسجدی بسازد آدم خوبی بود، ما شنیدیم که آدم خوبی بوده و دروغگو نبود.»

اگرچه آیت‌الله‌العظمی موسوی اردبیلی تصریح کرده‌اند که شاهد حضور امام در مسجد جمکران نبوده‌اند، اما اصل این حضور را به طور مطلق نفی نکرده‌اند. ولی حجة‌الاسلام رضوی یزدی عضو مجمع روحانیون مبارز در سخنانی که سایت رسمی وابسته به بیت امام خمینی آن را منتشر کرده است، صریحا از عدم حضور امام خمینی در مسجد جمکران خبر داده و قاطعانه از عدم اعتقاد امام به این مسجد سخن گفته است. وی گفته که: «فضیلت مسجد جمکران تنها به اندازه مسجد محله ماست. اما بسیاری از مردم کشورمان تحت تأثیر تبلیغات وسیعی که در این زمینه صورت می‌گیرد، در حالی در سطحی وسیع به زیارت این مسجد می‌روند که زیارت حضرت فاطمه معصومه را که ثواب زیارت ایشان به اندازه زیارت حضرت زهرای اطهر است، فراموش می‌کنند. لذا امام خمینی در تمام طول عمر با برکتشان هرگز به مسجد جمکران نرفتند.»

به نظر می‌رسد هر دو ادعای فوق دچار تردیدهای جدی است. علاوه بر آنکه سایت رسمی مسجد جمکران خاطراتی از حضور امام در این مسجد را منتشر کرده، مراجعه به صفحه ۱۹۵ جلد هفتم صحیفه امام که تنها سند رسمی درباره سخنان ایشان است حاکی از موافقت صریح ایشان با گسترش و عمران مسجد جمکران و تأیید ضمنی این مسجد می‌باشد. همچنین می‌شود به خاطرات معمرین حوزه علمیه قم درباره سفرهای متعدد امام و مرحوم آیت‌الله سید احمد زنجانی (پدر آیت‌الله‌العظمی شبیری زنجانی) به این مسجد در دوره جوانی مرحوم امام اشاره کرد.

از تأییدیه‌های متعدد علمای شیعه درباره این مسجد (اینجا و اینجا) و برخی اسناد ارائه شده که بگذریم، دست‌نوشته‌های خواندنی مرحوم آیت‌الله شیخ مرتضی حائری یزدی می‌تواند کمک خوبی به این مباحث باشد. البته اینها به معنی رد هرگونه انتقاد و ایراد به سندیت این مسجد و برخی حواشی مربوط به آن نیست، کما اینکه در سال‌های اخیر مباحث خوب و مفیدی در این باره مطرح شده (اینجا، اینجا و اینجا) و خواهد شد، ولی نکته‌ای که باید در هر نوشته محققانه رعایت شود این است که از استنادهای سست و بی‌پایه باید خودداری شود و نیز روشنفکری و نواندیشی با رد بی‌پایه و اساس معتقدات و گزاره‌های مشهور و رایج اشتباه گرفته نشود. تندروی و سلوک سیاست‌زده و غیر علمی در زیر سؤال بردن چنین معتقداتی که ریشه چند صد ساله دارد، تنها و تنها تلاش‌های مصلحانه و ضد خرافه را بی‌اثر و ابتر خواهد کرد.

منبع : تورجان