مقام امامت والاتر از مقام نبوت

طبق آيه ابتلاء(1) مقام امامت از مقام نبوّت و رسالت برتر است؛ زيرا اين مقام بعد از ابتلائات و امتحانات بسيار به حضرت ابراهيم(عليه السلام) داده شده است. در رابطه با مقام امامت در آيه ابتلاء كه به حضرت ابراهيم(عليه السلام) داده شده، دو احتمال است:

1 ـ اين كه مقصود از امامت مقامى تشريعى و فوق نبوّت است، و اثر آن وجوب متابعت مطلق درتمام افعال و اقوال است.

توضيح آن اين كه: نبوّت و رسالت ـ في حد نفسه ـ دلالت بر وجوب اقتداء به نبىّ و رسول در تمام حركات و اعمال ندارد. بلكه نهايت چيزى كه دلالت دارند همان اطاعت و گوش فرا دادن به دستورات خداوند در محدوده دعوت و رسالت است. مگر اين كه دليلى ديگر چنين اقتضايى را براى شخص نبىّ يا رسول داشته باشد. مثل اين كه خداوند مى فرمايد: ( وَما أَرْسَلْنا مِنْ رَسُول إِلاّ لِيُطاعَ بِإِذْنِ اللهِ)؛(2) «ما هيچ پيامبرى را نفرستاديم مگر براى اين كه به فرمان خدا، از وى اطاعت شود.»

و نيز مى فرمايد: ( لَقَدْ كانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ)؛(3) «مسلّماً براى شما در زندگى، رسول خدا سرمشق نيكويى است.»

2 ـ احتمال دوم اين است كه امامت در آيه «ابتلاء» مقام تكوينى باشد كه امام به وسيله آن قدرت پيدا مى كند كه نفوس قابل را دستگيرى نموده و از راه باطن، آن ها را به هدايت حقيقى رهنمون كند.

در ابتدا چنين برداشت مى شود كه هر دو معنا داخل در مفهوم آيه «ابتلاء» به شكل ترتّبى و طولى است، ولى با تأمّلى بيشتر و مراجعه به آيات ديگر پى خواهيم برد كه آيه درصدد بيان و افاده معنا و احتمال دوم است؛ زيرا خداوند متعال در آيه اى ديگر مى فرمايد: ( وَجَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا)؛(4) «و آنان را پيشوايانى قرار داديم كه به فرمان ما، [مردم ر] هدايت مى كردند.»

اين هدايت، مجرد ارائه طريق و واضح كردن هدف براى اتمام حجّت بر خلق نيست؛ زيرا اين افراد قبل از رسيدن به مقام امامت داراى مقام نبوّت و رسالت بوده اند كه همان مقام ارائه طريق و واضح كردن هدف است. خصوصاً آن كه در آيه فوق براى امامان(عليهم السلام) صفت ( يَهْدُونَ بِأَمْرِنا)آورده است. بنابر اين مقصود از هدايتِ مخصوص به امام، همان هدايت تكوينى و تصرّف در نفوس و تربيت آن هاست.

با تأمّل و بررسى در آيه ابتلاء پى خواهيم برد كه مقام امامت بالاتر از مقام نبوّت است. مقام نبوّت، مقام اِخبار از جانب خداوند است ولى مقام امامت، مقام هدايت و رهبرى، بلكه دستگيرى جامعه است. مقام امامت، مقام هدايت ظاهرى و باطنى مردم به سوى كمال و سعادت دنيا و آخرت است. اين معنا به خوبى از آيه «ابتلاء» استفاده مى شود.(5)

منابع :

1 ـ « وَ اِذِ ابْتَلى اِبْراهيمَ رَبُّهُ بِكَلمات فَأَتَمَّهُنَّ قالَ اِنّى جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ اِمَاماً قَالَ وَ مِن ذُرِّيَّتِى قَالَ لا يَنَالُ عَهْدِى الظّالِمينَ» (سوره بقره، آيه 124)

( ياد كنيد) هنگامى كه پروردگار ابراهيم، او را با دستوراتى آزمود؛ و او به طور كامل از عهده آنها برآمد، خداوند به او فرمود: « من تو را امام و پيشواى مردم قرار دادم» ابراهيم گفت: «از دودمان من (نيز امامانى قرار بده)» خداوند فرمود: «پيمان من، به ستمكاران نمى رسد (مگر آنها كه شايسته اند)».

2 ـ سوره نساء، آيه 64.

3 ـ سوره احزاب، آيه 21.

4 ـ سوره انبيا، آيه 73.

5 ـ على اصغر رضوانى، امام شناسى و پاسخ به شبهات (1)، ص 110.