بَطْن العقبه
زمان: جمعه 25 ذي‌الحجه 60 هجري

پيرمردي به حضرت گفت: « به خدا سوگند از همين جا برگرد، زيرا در اين سفر جز با نيزه و شمشير مواجه نخواهي گشت. اگر آنها كه ترا دعوت كردند، بار جنگ را هم به دوش مي‌گرفتند و امور را برايتان مهيا مي‌كردند و سپس بر آنها وارد مي‌شديد، يك حرفي بود. اما با وضعيت پيش آمده ادامه راه را به صلاح تو نمي‌دانم». حضرت فرمود: «اين مطلب براي من واضح و رأي همان است كه ديده‌اي، ولي كسي بر مقدرات الهي پيروز نخواهد شد».
امام (ع) خطاب به يارانش مي‌فرمايد: «نمي‌بينم خود را جز اينكه كشته خواهم شد». ياران علت را كه پرسيدند، فرمود: «در خواب ديدم سگاني به من يورش برده و در ميان آنها سگي از همه درنده‌تر است و مرا قطعه قطعه مي‌كنند».

از سخنان امام حسين (ع) در اين منزلگاه:
بني اميه مرا رها نكنند تا جان مرا بگيرند. هرگاه چنين كنند، خدا بر آنان كساني را مسلط خواهد كرد كه آنها را ذليل و خوار خواهد ساخت.
 

شَراف (وذُوحُسم)
زمان: شنبه 26 ذي الحجه 60 هجري

حضرت در منزلگاه شراف دستور دادند كه آب فراوان برداشته و صبحگاهان حركت كنند. در ميان راه و هنگام ظهر به لشكري برخوردند و امام (ع) با سرعت و قبل ازدشمن در منزل «ذوحسم» مستقر شد. آن گاه امام (ع) فرمان داد تا لشكر دشمن و نيز اسبان آنان را سيراب كنند.
لشكر امام حسين (ع) و لشكر دشمن (به فرماندهي حُر) نماز ظهر و عصر را به امامت حضرت خواندند.
امام (ع) سپاه حر را چنين خطاب فرمود: «…ما اهل بيت سزاوارتر به ولايت و حكومت بر شما هستيم از مدعياني كه براساس عدالت رفتار نمي‌كنند و در حق شما ستم روا مي‌دارند. اي مردم! من به سوي شما نيامدم مگر آنكه دعوتم كرديد. پس اگر از آمدنم ناخشنوديد، باز گردم». تا حضرت (ع) خواست برگردد، حر مانع گشت. حضرت فرمود: «مادرت به عزايت بنشيند! چه مي‌خواهي؟ حر گفت: مامورم كه تو را به نزد عبيدالله بن زياد ببرم. حال اگر نمي‌پذيري، حداقل راهي را انتخاب كن كه نه به كوفه باشد و نه به مدينه.

از سخنان حضرت در اين منزلگاه:
مگر نمي‌بينيد كه به حق عمل نمي‌شود و از باطل پرهيز نمي‌شود. در اين حال، سزاوار است كه مومن، لقاي پروردگار را طلب نمايد.
 

بيضه
زمان: يكشنبه 27 ذي الحجه 60 هجري

لشكر امام حسين (ع) و سپاه حر كه به موازات و نزديك همديگر حركت مي‌كردند، در اين محل فرود آمدند. حضرت در اين منزلگاه لشكريان حر را مخاطب قرارداده، چنين فرمود: «بني اميه به فرمان شيطان از اطاعت خدا سرپيچي نموده و فساد كردند. حدود خدا را اجرا نكرده و بيت المال را منحصر به خود ساختند. حرام خدا را حلال و حلال خدا را حرام كردند… شما به من نامه‌ها نوشتيد و گفتيد كه با من بيعت كرده‌ايد، حال اگر به بيعت خويش با من پايبند بمانيد كار عاقلانه‌اي كرده‌ايد كه من فرزند دخت پيامبر (س) و اسوه‌اي براي شما هستم. اگر بيعتتان را بشكنيد، سوگند به جانم! كه از شما هم بعيد نيست، چرا كه با پدرم «علي» و برادرم «حسن» و پسرعمويم «مسلم» پيمان شكني كرديد. بدانيد اگر چنين كنيد سعادت خوتان را از دست داده‌ايد».

از سخنان حضرت در اين منزلگاه:
اي مردم! رسول خدا فرمود: «هر كس سلطان ستمگر، پيمان شكن، حلال كننده حرام‌ها و مخالف با سنت رسول خدا را ببيند و در برابر او برنخيزد، جايگاهش با او در جهنم است.
 

عُذيب الهجانات
زمان: دوشنبه 28 ذي الحجه 60 هجري

چند تن از اهل كوفه با حضرت ملاقات كرده و اوضاع شهر را چنين توصيف كردند: «به اشراف كوفه رشوه‌هايي گزاف داده‌اند و اينك يك دل و يك زبان با تو دشمني مي‌ورزند و ساير مردم دلشان با توست. اما فردا شمشيرهايشان به روي تو كشيده مي‌شود».
امام (ع) از آنها درباره فرستاده‌اش «قيس بن مسهر» پرسيد، گفتند: «وي را پس از دستگيري بالاي قصر دارالاماره برده تا شما و پدرتان را لعنت كند، اما او بر شما و پدرتان درود فرستاد و ابن زياد و پدرش را لعنت كرد، و آمدنتان را خبر داد. از اين رو ابن زياد دستور داد او را از بالاي قصر به زمين انداخته و به شهادت رساندند». در اين هنگام اشك از چشمان حضرت سرازير گشت و اين آيه شريفه را تلاوت نمود:
« من المومنين رجال صدقوا ما عاهدوا الله عليه، فمنهم من قضي نحبه و منهم من يتنظر و ما بدلوا تبديلا»
(از ميان مومنان مرداني هستند بر سر پيمان خود با خدا ايستادگي كرده و به عهد خويش وفا كردند «به شهادت رسيدند» و برخي ديگر در انتظار شهادت‌اند…)

امام حسين (ع) هنگام شنيدن خبر شهادت «قيس» در اين منزلگاه چنين دعا فرمود:
خداوندا! براي ما و شيعيان ما در نزد خود جايگاه والايي قرارده و در جوار رحمت خود جمع بفرما.
 

قصر بني مقاتل
زمان: چهارشنبه اول محرم الحرام 61 هجري

گروهي از اهل كوفه در اين منزلگاه خيمه زده بودند، حضرت از آنها پرسيد: آيا به ياري من مي‌آييد؟ بعضي گفتند: دل ما رضايت به مرگ نمي‌دهد و بعضي ديگر گفتند: ما زنان و فرزندان زيادي داريم، مال بسياري از مردم نزد ماست و خبر از سرنوشت اين جنگ نداريم، لذا از ياري تو معذوريم.
حضرت به جوانان امر كرد كه آب بردارند و شبانه حركت كنند. امام (ع) همان‌گونه كه سوار بر مركب بود، مختصري به خواب رفت. پس از بيداري كلمه استرجاع (انالله و انااليه راجعون) را تكرار مي‌كرد. «علي اكبر جلو رفت و علت را جويا شد؛ حضرت فرمود: اسب سواري جلو من در خواب ظاهر شد و گفت: اين قوم شبانگاه در حركت است و مرگ به استقبالشان مي‌آيد.» علي اكبر گفت: «پدرم! آيا ما بر حق نيستيم؟» حضرت فرمود: «سوگند به خدا كه ما برحقيم» علي اكبر گفت: «پس ما را باكي از مرگ نيست». امام فرمود: «خدا تو را جزاي خير دهد».

امام حسين (ع) در اين منزل به عبيدالله جعفي چنين فرمود:
پس اگر ما را ياري نمي‌كني خداي را بپرهيز از اينكه جزو كساني باشي كه با ما مي‌جنگند. سوگند به خدا اگر كسي فرياد ما را بشنود و ما را ياري نكند، خدا او را به رو در آتش مي‌افكند.
 

منابع و مآخذ:
مقتل (مقرم) ترجمه عزيزالله عطاردي.
خلاصه تاريخ اسلام (رسولي محلاتي)، تلخيص چناراني.
زندگاني حضرت ابي عبدالله الحسين (ع)، (عمادزاده).
سخنان حسين بن علي (ع) از مدينه تا شهادت، (محمدصادق نجمي)
قصه كربلا، (علي نظري منفرد).
وقعه الطف لابي مخنف (تحقيق: محمدهادي اليوسفي).
الحسين في طريقه الي الشهاده (السيد علي الهاشمي).

كربلا

زمان: جمعه سوم محرم الحرام 61 هجري

عمر بن سعد با لشكري چهارهزار نفره از اهل كوفه وارد كربلا شد. برخي نوشته‌اند: قبيله عمربن سعد (بني زهره) نزد او آمده و او را سوگند دادند تا از اين كار (داوطلب جنگ با امام حسين(ع)) برحذر باشد تا باعث دشمني ميان آنها و «بني هاشم» نگردد. از طرفي يكي از دو فرزندش به نام «حفص» او را به مقاتله با حسين(ع) تشويق مي‌نمود و ديگري او را برحذر مي‌داشت! لذا «حفص» همراه پدر براي جنگ با حسين (ع) به كربلا آمد.
عمربن سعد شخصي را نزد حضرت فرستاد تا از علت آمدنش به اين سرزمين جويا شود. حضرت فرمود: «مردم شهر شما به من نامه نوشته و مرا دعوت كرده‌اند و اگر از آمدنم ناخوشنوديد باز خواهم گشت! عمربن سعد تا از پيام امام (ع) مطلع گشت، گفت: «اميدوارم خدا مرا از جنگ با حسين برهاند!»

سخن امام حسين (ع) هنگام ورود به كربلا:
مردم، بندگان دنيا هستند و دين آنها جز سخن بر زبانشان نيست. تا آنگاه كه زندگيشان بچرخد، دنبال دين مي‌روند. و هر گاه بناي امتحان و آزمايش پيش آيد، دينداران بسيار اندك مي‌شوند.

كربلا

زمان: شنبه چهارم محرم الحرام 61 هجري

«عبيدالله بن زياد» در مسجد كوفه مردم را چنين خطاب كرد: « اي مردم! خاندان ابوسفيان را آزموديد و آنها را چنان كه مي‌خواستيد، يافتيد! و يزيد را مي‌شناسيد كه داراي رفتار و روشي نيكوست كه به زيردستان احسان مي‌كند و بخشش‌هاي او بجاست! و پدرش نيز چنين بود! اكنون يزيد دستور داده تا بين شما پولي را تقسيم نمايم و شما را به جنگ با دشمنش حسين بفرستم». سپس دستور داد در تمام شهر ندا كنند و مردم را براي جنگ آماده حركت سازند.
«شمربن ذي الجوشن» با چهار هزار جنگجو، «يزيد بن ركاب» با دو هزار جنگجو، «حسين بن نمير» با چهار هزار جنگجو، «مضاير بن رهينه» با سه هزار جنگجو، و «نصربن حرشه» با دو هزار جنگجو براي جنگ با حسين (ع) اعلام آمادگي كرده و حركت به سوي كربلا را آغاز كردند.

امام (ع) در پاسخ «قيس بن اشعث» كه سفارش به بيعت با يزيد مي‌كرد، فرمود:
نه، به خدا سوگند، نه دست ذلت بر دست آنان مي‌گذارم و نه مانند بردگان از صحنه جنگ فرار مي‌كنم.
كربلا

زمان: يكشنبه پنجم محرم الحرام 61 هجري

نيروهاي پراكنده در سطح شهر كوفه كم كم جمع شده و به لشكر عمربن سعد مي‌پيوندند. نوشته‌اند: شبث بن ربعي با هزار سوار به سوي كربلا روان شد.
عبيدالله عده‌اي را ماموريت داد تا در مسير به سوي كربلا بايستند و از حركت كساني كه به قصد ياري حسين (ع) از كوفه خارج مي‌شوند، جلوگيري كنند.
چون گروهي از مردم مي‌دانستند كه جنگ با امام حسين(ع) در حكم جنگ با خدا و پيامبر است، در اثناي راه از لشكر دشمن جدا شده و فرار مي‌كردند. نوشته‌اند: فرمانده‌اي كه از كوفه با هزار رزمنده حركت كرده بود چون به كربلا مي‌رسيد، سيصد يا چهارصد نفر همراه او بودند و بقيه چون اعتقادي به اين جنگ نداشتند، اقدام به فرار مي‌كردند.

از سخنان امام حسين (ع) با سپاه دشمن:
هيهات! ما به ذلت تن نخواهيم داد. خدا و رسول او و مؤمنان هرگز براي ما ذلت و خواري را نپسنديدند. دامن‌هاي پاكي كه ما را پروريده، و سرهاي پرشور و مردان غيرتمند؛ هرگز طاعت فرومايگان را بر كشته شدن مردانه ترجيح ندهند.
 

كربلا

زمان: دوشنبه ششم محرم الحرام 61 هجري

عمربن سعد، نامه‌اي را از عبيدالله دريافت مي‌دارد كه مضمون آن چنين است: من از لشكر سواره و پياده چيزي را از تو فروگذار نكردم، و توجه داشته باش كه مأموراني سپرده‌ام تا هر روز وضعيت را به من گزارش كنند.
حبيب بن مظاهر از حضرت اجازه مي‌گيرد تا نزد طايفه‌اي از بني اسد ـ كه در آن نزديكي‌ها زندگي مي‌كردند ـ رفته و آنان را به ياري فرا خواند، حضرت اجازه دادند. «حبيب» نزد آنها رفت و گفت: «امروز از من فرمان بريد و به ياري حسين بشتابيد تا شرف دنيا و آخرت از آن شما باشد». تعداد 90 نفر بپاخواستند و حركت كردند، اما در ميان راه با لشكر عمربن سعد برخورد كردند و چون تاب مقاومت نداشتند، پراكنده شده و برگشتند. «حبيب» به نزد حضرت رسيد و جريان را تعريف نمود. حسين(ع) گفت: «لاحول و لا قوه الا بالله»

نامه امام حسين (ع) از كربلا به برادرش محمدبن حنفيه و بني هاشم:
مثل اينكه دنيا اصلاً وجود نداشته (اين گونه دنيا بي ارزش و نابود شدني است) و آخرت هميشگي و دائم بوده و هست.
 

كربلا

زمان: سه‌شنبه هفتم محرم الحرام 61 هجري

تعداد نظامياني كه لباس و سلاح جنگي و حقوق از حكومت غاصب بني اميه گرفته و به جنگ امام حسين(ع) آمده بودند را، بالغ بر 30 هزار جنگجو  نوشته‌اند.
عمر بن سعد نامه‌اي بدين مضمون از عبيدالله دريافت كرد كه: با سپاهيان خود بين امام حسين(ع) و اصحابش و آب فرات فاصله بينداز به طوري كه حتي قطره‌اي آب به امام (ع) نرسد،  همان گونه كه از دادن آب به عثمان بن عفان خودداري شد! عمر بن سعد 500 سوار را در كنار شريعه فرات مستقر كرد. يكي از آنها فرياد زد: حسين!… به خدا سوگند كه قطره‌اي از اين آب را نخواهي آشاميد تا از عطش جان دهي! حضرت فرمود: «خدايا! او را از تشنگي هلاك كن و هرگز او را مشمول رحمتت قرار مده». حميد بن مسلم مي‌گويد به چشم خود ديدم كه نفرين امام (ع) عملي گشت.

امام حسين (ع) سپاه دشمن را چنين نفرين كرد:
بار خدايا! باران آسمان را از اينان دريغ كن، و بر ايشان تنگي و قحطي (همچون سالهاي يوسف) پديد آور، و آن غلام ثقفي (حجاج بن يوسف) را برايشان بگمار تا جام زهر به ايشان بچشاند، و انتقام من و اصحاب و اهل بيت و شيعيان مرا از اينان بگيرد.
 

كربلا

زمان: چهارشنبه هشتم محرم الحرام 61 هجري

هر لحظه تب عطش در خيمه‌ها افزون مي‌شد، امام (ع) برادرش عباس را به همراه عده‌اي شبانه حركت داد. آنها با يك برنامه حساب شده، صفوف دشمن را شكسته و مشك‌ها را پر از آب كردند و به خيمه‌ها برگشتند.
ملاقات امام (ع) با عمر بن سعد:
حضرت فرمود: « اي پسر سعد! آيا با من مقاتله مي‌كني و از خدا هراسي نداري؟ ابن سعد گفت: « اگر از اين گروه جدا شوم، خانه‌ام را خراب و اموالم را از من مي‌گيرند و من برحال افراد خانواده‌ام از خشم ابن زياد بيمناكم». حضرت فرمود: « تو را چه مي‌شود؟ خدا جان تو را به زودي در بستر بگيرد و تو را در روز قيامت نيامرزد… گمان مي‌كني كه به حكومت ري و گرگان خواهي رسيد؟ به خدا سوگند چنين نيست و به آرزويت نخواهي رسيد».
عبيدالله طي نامه‌اي عمر بن سعد را تهديد به عزل و بركناري كرده، مي‌گويد: « اگر از فرمان من سرباز زني، مسئوليت لشكر را به شمر بن ذي الجوشن واگذار خواهم كرد.

سخن امام حسين(ع) با يارانش:
اي بزرگ زادگان! صبر پيشه كنيد كه مرگ جز پلي نيست كه شما را از سختي و رنج عبور داده و به بهشت پهناور و نعمتهاي هميشگي آن مي‌رساند.
 

كربلا

زمان: پنجشنبه نهم محرم الحرام 61 هجري

شمر خود را به خيام امام (ع) رسانده، ضمن صدا كردن حضرت عباس و ديگر فرزندان ام البنين، مي‌گويد: « براي شما از عبيدالله امان نامه گرفتم». آنها متفقاً ‌گفتند: «خدا تو را و امان نامه تو را لعنت كند، ما امان  داشته ‌باشيم ولي پسر دختر پيامبر امان نداشته باشد؟»
امام حسين (ع) توسط حضرت عباس از دشمن يك شب را براي نماز، راز و نياز با خدا و تلاوت قرآن مهلت مي‌گيرد.
حفر خندق در اطراف خيام براي مقابله با شبيخون دشمن و قطع كردن راه ارتباطي دشمن با خيام از سه طرف، كه فقط از يك قسمت ارتباط برقرار باشد و ياران امام (ع) در آنجا مستقر بودند. اين تدبير امام (ع) براي اصحاب بسيار سودمند بود.
گروهي از لشكر عمر بن سعد به سپاه امام (ع) مي‌پيوندند.

سخن امام (ع) خطاب به دشمن:
واي بر شما! چه زياني مي‌بريد اگر سخن مرا بشنويد؟! من شما را به راه راست مي‌خوانم. اما شما از همه فرامين من سرباز مي‌زنيد و سخن مرا گوش نمي‌دهيد، چرا كه شكم‌هاي شما از مال حرام پرشده و بردلهاي شما شقاوت نهاده شده است.
 

كربلا

زمان: دهم محرم الحرام 61 هجري

امام (ع) با يارانش نماز صبح را به جماعت خواند و سپس با آنها چنين سخن گفت:«…خدا به شهادت من و شما فرمان داده است. بر شما باد كه صبر و شكيبايي را پيشه خود سازيد».
حضرت (ع) «زهير بن قين» را فرمانده راست سپاه، و حبيب بن مظاهر را فرمانده چپ سپاه گمارد و پرچم را به دست برادرش حضرت عباس سپرد. گرچه سپاه دشمن به خيمه‌ها نزديك مي‌شد، ولي حضرت تيري نينداخت چون مي‌فرمود: «دوست ندارم كه آغازگر جنگ با اين گروه باشم». عمربن سعد تير را بر كمان نهاده و به سوي ياران امام انداخت و گفت: «گواه باشيد كه اول كسي بودم كه به سوي لشكر حسين تير انداختم!» سپس سپاهيان عمربن سعد تير بر كمان نهاده و از هر طرف ياران حسين(ع) را نشانه رفتند. امام (ع) فرمود: «ياران من! بپاخيزيد و به سوي مرگ (شهادت) بشتابيد، خدا شما را بيامرزد». در حمله اول بالغ بر چهل تن شهيد شدند و سپس ياران باقي مانده هر كدام به نوبت به تنهايي به ميدان رزم شتافته و به شهادت مي‌رسيدند و بعد از آنها نوبت به خاندان بني هاشم رسيد و آنها نيز شربت شهادت را نوشيدند.
امام حسين (ع) كه يكه و تنها مانده بود، نگاهي به اجساد مطهر شهدا كرده و آنها را صدا مي‌كرد. حضرت (ع) براي وداع آخرين به سوي خيام آمد، آنگاه در حالي كه شمشيرش را از غلاف بيرون آورده بود در برابر دشمن قرارگرفت و جنگ نماياني كرد. دشمن از هر طرف وي را محاصره نمود. ناگاه تيري سه شعبه به قلب مباركش اصابت كرد و در حالي كه يكصد و چند نشانه تير و نيزه بر پيكرش بود، نقش بر زمين گشت و روح مباركش به ملكوت اعلي پيوست. اما شيون زنان، كودكان و حتي فرشتگان الهي بلند شد.

 
منابع و مآخذ:
مقتل (مقرم) ترجمه عزيزالله عطاردي.
خلاصه تاريخ اسلام (رسولي محلاتي)، تلخيص چناراني.
زندگاني حضرت ابي عبدالله الحسين (ع)، (عمادزاده).
سخنان حسين بن علي (ع) از مدينه تا شهادت، (محمدصادق نجمي)
قصه كربلا، (علي نظري منفرد).
وقعه الطف لابي مخنف (تحقيق: محمدهادي اليوسفي).
الحسين في طريقه الي الشهاده (السيد علي الهاشمي).